DaisyScience International

Publishing House Inc.

   mürekkep kokulu bilimsel kitaplar 

 Papatya Yayıncılık Eğitim Bilgisayar AŞ

Hakkımızda

e-Kitap Projesi

Kitapların Listesi

Basılacak Kitaplar

Satış/Pazarlama

Bizimle Çalışmak

İletişim/Bize Ulaşın

Periyodik Dergi

Post-Edu Enstitüsü

Kitap Fuarı Duyuru

Kurumsal Hizmetler

Kültür Göstergebilimi

21. Yüzyılda Yaşam Biçimlerinin Çözümlenmesi

Editörler: V. Doğan Günay, Murat Kalelioğlu ve Betül Çanakpınar

 Bölüm Yazarlığı Çağrısı  

Önemli tarihler:

Kitap bölüm özeti son gönderim tarihi: 1 Nisan 2022 (300-400 sözcük)

Kitap bölümlerinin son gönderim tarihi: 1 Temmuz 2022

Hakem değerlendirme süreci: 5 Temmuz 2022 ~ 15 Ağustos 2022

Değerlendirme sonrası düzeltilmiş metinlerin gönderimi: 15 Eylül 2022

       Toplumların en önemli kültürel birikimlerinin başında mitoloji, efsaneler, halk anlatıları gibi düşünsel ürünler gelir. Bu ürünleri besleyen kaynaklar din, mitoloji, yazınsal ürünler, gelenek ve görenekler gibi toplumun ortak değerleridir. Bunlar toplumun belleğidir ve bu belleğin kalıcılığı da bir iletişim sürecinde, toplumsal etkileşimle olacaktır. Toplumsal bellek ve kültürel birikim, hem aynı topluluk içinde hem de nesilden nesle aktarılması ile zaman içinde gelişerek varlığını sürdürür.

Kültür her toplumun ortak alanıdır. Yani bir arada üretilen bir değerler sistemidir. Kültür denilen ortak edinimler, bir arada yaşayan insanların ortaya koyduğu değerlerdir. Toplumsal düzlemde ortak bir kültürden söz etmek demek, ilgili toplumun kültürünün ve kültüre ait değerler dizgesinin oluşacağı süre kadar bir arada yaşaması demektir.

Toplumsal değerlerin, ortak kültürlerin gelecek kuşaklara aktarılması da farklı şekillerdedir. Kültürün aktarılması; anlatı, moda, giysi, toplumsal yaşama biçimi gibi yollarla olmaktadır. Yaşam biçimleri her dönemde değişiklik gösterebilir. Bu hem çağdaş gelişmelere hem de toplumsal gereksinimlere bağlı bir durumdur. Bireysel ya da kolektif durumdaki yaşam biçimleri insanın durumuna göre varlık bulur ve kendi bağlamı içinde sürer. Varlığı farklı biçimlerde tehdit edildiği zaman, insan kendisine ait yaşam biçimlerinde yeni yollar bulur ve kendini aktifleştirir. Covit-19 salgın hastalığı döneminde, insanın sağlığını korumak için keşfettiği değişik yollar, varlığını sürdürmek için geliştirdiği yeni yaşam biçimleri sözü edilen duruma son örnek olarak gösterilebilir. Gündelik yaşamımızdaki deneyimlerimize anlam verme ve var olma nedenlerini ortaya koyma durumu, yani yaşam biçimleri, göstergebilimin son dönemde daha fazla inceleme konusu yaptığı bir alandır.

Her geçen gün kültürün de etkisiyle yaşam biçimleri insanı, içinde bulunduğu çevresiyle ilişkisini, sürekli üretilen kültürel değerleri yeni koşullara uygun olarak anlamlandırmaya iter. Varlığına, yaşanan deneyimlere (pratik, gengüdüm, günceli düzenleme) ve simgesel yaşam biçimlerine göre her defasında insan çevresini yeniden anlamlandırır.

Kültürün zaman içindeki değişimi ya da başka bir anlatımla zenginleşmesi, toplumda yaşayan insanı, yaşadığı topluma ayak uydurabilmesi bakımından sürekli bir anlamlama döngüsü içine sokar. Yaşamını kültürel gelişmeler ışığında yeniden biçimlendirme ihtiyacı duyan insanın içine girdiği bu anlamlama sürecinde her zaman galip gelmesi söz konusu olmayabilir. Kültürel dönüşüm ve genişlemenin de etkisiyle insanın yaşama dair ortaya çıkan yeni biçim ve yönelimlere ayak uydurabilmesi, maruz kaldığı yeni durumların farkında olmasıyla mümkündür. Bu farkındalığı oluşturmanın bir yolu da göstergebilim bağlamında sistemli ve karşılaştırmalı bir çözümlemeden geçmektedir. Kültürün zaman içinde nasıl bir değişim gösterdiğini ve bu değişimin insan yaşamındaki etkilerini anlamak için kültürel ögelerin, insanın ve yaşam biçiminin merkezde olduğu bir çözümleme gerekmektedir.

İnsanlığın yaşam biçiminde önemli değişikliklere neden olan bir başka örnek de teknolojinin kültürle olan ilişkisidir. Kültür ile teknoloji arasındaki etkileşim de toplumların gelişmişliği ve tarihsel sürecini ilgilendiren bir durumdur. Bugün kültürün dijitalleşmesinden, yani yoğun bir bilgisayar kültüründen, siberkültürden söz edilmektedir. Bunun yanında yine kültüre sızan ve insanın yaşam biçimlerini etkileyen teknoloji ile bir müzedeki heykellerin imitasyonlarını yapılarak, resimlerin kartpostalları hazırlanarak kültürün ticarileşmesi de söz konusudur. Bunlarla bir yandan kültürel değerlerin farklı iletişim kanallarıyla daha geniş alıcılara ulaşması amaçlanmakta diğer yandan da farklı uzamlardaki kültürlerin günlük hayatın içine girmesine çaba harcanmaktadır. Sonuç olarak hangi amaçla olursa olsun teknolojinin kültürle olan yakın bağı ve ona katkısı, insanın yaşam biçimini önemli ölçüde değişikliğe uğratmakta, onu mutlak bir dönüşüm sürecine itmektedir.

Söz konusu kültür ve kültürün insanın yaşam biçimleri üzerindeki etkisi olunca örnekleri çoğaltmak mümkündür. Bu bağlamda toplumların kültürel değerleri kalıcı olarak koruyabilmesi de bir bakıma kültürel ürünlerin anlamlandırılmasına bağlıdır. Yani kültürün işlevini, anlamını, bulunduğu ortamda diğer kültürel ürünlerle kurduğu ilişkiyi bilmek kültürel ürünü anlamak demektir. Burada da kültürel değerlerin çözümlenmesine gereksinim duyulur. Toplumlar içinde yaşadığı ve çevresini sardığı kültürel değerleri doğru anlayarak, onları anlamlandırarak yaşamı değerli kılabilecektir. Sanatçı çalışma sürecinde sanatı, kültürü ve tekniği bir arada kullanarak oluşturduğu değeri toplumsal iletişim bağlamında alıcısına sunar. Bu da kültürel birikimlerin artması, insan yaşamına yön vermesi ve kalıcılığı açısından önemlidir. Soyut bir resmin anlamlandırılması hem sanatçıyı ve yapıtını kalıcı kılacaktır, hem de yaşamını farklı biçimler üzerine inşa etmiş olan insana yeni biçimler için değişik bakış açıları sunacaktır. Açıklanan tüm bu olguların yaşam içinde daha iyi anlamlandırılmasında kültür göstergebilimi ya da başka türden çözümleme yöntemleri önemli işlevler yerine getirebilirler.

Kültür başlığı altında her şeyi incelemek olasıdır. İletişim araçlarının hepsi aynı zamanda kültürel birer üründür. Örneğin dil, kendi içinde dilsel, kültürel ve tarihsel özellikleri barındırır. Toplumların kullandığı değişik gösterge dizgeleri de kültürel örnekler arasındadır. Her kültürel üretimin sonunda ortaya çıkan her bir gösterge ya da daha kapsamlı olarak dizge bir anlam taşıyıcısıdır. Bu anlam taşıyıcısı aynı zamanda da bir değerdir ve genel göstergebilim başlığı altında yer alan kültür göstergebiliminin konusunu oluşturur. Yaşam biçimleri kadar, metin, reklam, giyim tarzı, toplumsal selamlaşma vb. her türlü imge de birer kültürel üründür ve kültür göstergebiliminin konusunu oluşturur.

Kültür göstergebilimin bütüncesini oluşturan kültürel bir nesnenin çözümlenmesi antropolojik bir incelemeyi de gerektirir. Antropoloji her açıdan insanı ilgilendiren bir bilim dalıdır. Kültürel nesneyi oluşturan kültürbirimler (culturème), kültürel ayırt edici olarak kültür göstergebilimi çözümlemesinde önemli işlevlere sahiptir. Bir anlambirimcik gibi, kültürbirimcik de kültürel öğeler arasındaki benzer ve ayırt edici yanları ortaya koymamızda yardımcı olabilir. Örneğin “cami” ile “kilise” dinsel tapınma uzamları olsa da kültürbirim açısından aralarında fark vardır:

Cami:

/toplu olarak ibadet yapılan yer/, /abdest alarak temizlenme/, /dini önderin eylemlerini yapma/, / ibadet etme/, /bir araya gelme/

Kilise:

/toplu olarak ibadet yapılan yer/, /temiz giyinme/, /dini önderi izleme/, /oturarak ibadet yapma/.

Bu değerlerin her biri kültürbirim olarak işlev görmektedir. Kültürbirimsel karşıtlıklar, iki ya da daha çok kültürel değerler arasındaki ayrımı ortaya koymaya yardımcı olur. Örneğin bu dinsel uzamlara “sinagog” ya da başka bir inancın tapınma mekânını eklersek bu uzamlara uygun yeni kültürbirimler eklememiz gerekecektir.

Her kültürün iletişim sırasında alıcısına aktarabileceği değişik özelliklerinden söz edilebilir. Örneğin kültürün sıklıkla tekrar edilen toplumsal bir yanı vardır. Alıcıda uyandırdığı bir haz ya da estetik bir kısım vardır. İletişim sürecinde aktarılan her kültürün alıcıya esinlediği ya da öğrettiği bazı bilgiler olacaktır. Her kültürün barındırdığı az ya da çok ideolojik bir yanı da söz konusudur. O zaman kültürün de bir yaşam biçimi olarak, ideolojik değerler taşıyan toplumsal bellek olarak kültür göstergebilimi çerçevesinde ele alınıp çözümlenmesi gerekmektedir. Her kültürel değerin içinde çözümleme yapılacak birçok yanının olduğu açıktır.

Bu disiplinlerarası çalışmada araştırmacılardan kültürü anlamlandırmaları, göstergebilim açısından incelemeleri ve çağdaş yaşam biçimlerini kültür göstergebilimi bağlamında değerlendirmeleri beklenmektedir.

Kültür göstergebilimi bağlamında disiplinlerarasılığı esas alan bu çalışmaya gönderilecek yazıların kültürel ögelerin 21. yüzyıl insanının yaşam biçimindeki etkileri üzerine olması hedeflenmektedir. Konu alanı olarak gündelik yaşamdan bilime, kültürel dizgenin inşasında önemli rol oynayan dil, din, ırk, gelenek görenek, dünya görüşü, sanat, tarih, coğrafya, edebiyat, antropoloji, sosyoloji, felsefe, siyaset bilimi, yeni medya ve iletişim çalışmaları vb. maddi ve manevi kültürel alanlar veya alt alanlardan herhangi biri, uzmanlık alanına göre belirlenebilir.

Dilbilim kitaplarında Papatya Bilim Yayınevi, farkımız kitaplarımızda...