ÖNSÖZ Bu kitap günümüz dilbilim görüş ve yöntemlerine bağlı kalınarak Türkiye Türkçesi biçimbilimine bir yaklaşım denemesidir. Biçimbilim, genel bir tanımla, dilin yapısını, biçimlerin oluşumunu inceleyen bir araştırma alanıdır. Geleneksel dilbilgisi, biçimbilimin temel birimi olarak ''sözcük"ü kabul eder. Günümüz dilbilim çalışmaları içinse sözcük; kesin tanımı yapılamayan, belirsiz bir birimdir. Bu nedenle de önemini yitirmiştir. Biçimbilim çalışmalarında sözcükten değil ''biçimbirim'' (morphéme)'den söz edilmektedir. Kitapta, Türkçedeki biçimbirimler; Biçimbirimlerin Bölümlendirilmesi, Biçimbirim ve Biçimlikleri Saptamadaki Güçlükler, İlişkileri Açısından Türkçe Biçimbirimler, İşletim Ardılları ve Türetim Ardılları başlığını taşıyan beş bölümde incelenmiş; Türkçenin biçimbilimsel yapısıyla ilgili birtakım sonuçlara varılmıştır. Kitabımın bu yeni baskısında, kapalı olduğumu düşündüğüm kimi noktalara açıklık getirdim. Eksik gördüğüm kimi noktaları ise tamamladım. Bunun dışında kitabın ana yapısını değiştirmedim. 70'li yılların sonunda, o gün özerk bir kurum olan Türk Dil Kurumu'nun Dilbilgisi ve Dilbilim Kolu, Prof.Dr. Doğan Aksan yönetiminde Türkçenin çağdaş dilbilim kuramları açısından incelenmesini amaçlayan bir çalışma başlatmıştı. Beklenti, çağdaş çalışmaların çoğalması, yaygınlaşması giderek çağdaş bakış açılarının ve yöntemlerinin eğitimin kullanımına sunulmasıydı. Bu inceleme de, bu çalışmanın bir parçası olarak düşünüldü. 80'li yılların başında özerkliğini yitirerek bir devlet kuruluşuna dönüştürülen Türk Dil Kurumunun o günkü yöneticileri bu çalışmayı da sürdürmediler. Dolayısıyla basılan kitaplar amaçlarına ulaşamadı. Bugün ilk ve orta öğretim kurumlarımızda hâlâ biçimbilimi, bir üst ve bir alt düzlemlerden bağımsız., kendi başına bir alan olarak gören geleneksel dilbilgisi anlayışının sürdürüldüğü, açıklanmayan olayların, tutarsız açıklamaların yaygın olarak sürüp gittiği görülmektedir. Kitabımın, bu alanda çalışacak olanlara, Türkçenin yapısal özelliklerini anlamaya çalışanlara, Türkçe eğitimi yapan öğretmenlere, öğrencilere bir yardımı olması beni mutlu edecektir. - Oya Adalı İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ GİRİŞ BİÇİMBİLİM BİÇİMBİRİM BİÇİMLİK EŞBİÇİMLİK SIFIR BİÇİMBİRİMİ TÜRKÇE BİÇİMBİRİMLERİN BÖLÜMLENDİRİLMESİ ÖNCÜL - ARDIL BİÇİMBİRİMLER Öncül ve Ardılların Eklenmesi Ses Uyumu Öncüldeki Değişimler Geçiş Sesi Öncül ve Ardılların Özellikleri ÖZGÜR - BAĞIMLI BİÇİMBİRİMLER SÖZLÜKSEL - GÖREVSEL BİÇİMBİRİMLER TÜRKÇE BİÇİMBİRİMLERİ SAPTAMADAKİ GÜÇLÜKLER ARDILLARA İLİŞKİN GÜÇLÜKLER ÖNCÜLLERE İLİŞKİN GÜÇLÜKLER İLİŞKİLERİ AÇISINDAN TÜRKÇE BİÇİMBİRİMLER SÖZLÜKSEL - BAĞIMLI BİÇİMBİRİMLER Eylem SÖZLÜKSEL - ÖZGÜR BİÇİMBİRİMLER Ad Sıfat Belirteç GÖREVSEL - ÖZGÜR BİÇİMBİRİMLER Yerdeş Öncüller İlgeçler Dereceleme Öncülleri Yönverenler GÖREVSEL - BAĞIMLI BİÇİMBİRİMLER İŞLETİM ARDILLARI EYLEMLE KULLANILAN İŞLETİM ARDILLARI Eylemli Yüklem Ardılları Birincil Zaman Ardılları İstem Ardılları Kişi Ardılları Eylemde Sayı İkincil Zaman Ardılları Eylemli Yüklem Ardıllarının Sıralanışı Dönüştürme Ardılları Çatı Ardılları A- Edilgenlik Ardılları B- Dönüşlülük Ardılları C- Ettirgen Ardılları D- İşteşlik Ardılları Eylemsi Ardılları A- Adlık Ardılları B- Ortaçlık Ardılları C- Ulaçlık Ardılları Koşul Ardılları Olumsuz Ardılı Soru Ardılı ADLA KULLANILAN İŞLETİM ARDILLARI Çoğul Ardılı Nesne Ardılı Belirteçlik Ardılları İyelik Ardılları Tamlayan Ardılları Ardıllarla Kurulan Birlikler Ad Ardıllarının Sırası Yükleç Ardılları TÜRETİM ARDILLARI SONUÇ İMLER KAYNAKÇA Teknik Bilgiler: 128 sayfa, ISBN: 975-6797-60-6, 16,5x24 cm2, 80 gr. Kitap kağıdı, Amerikan cilt.
Konuyla İlgili Diğer Eserlerimiz: Sözün Işığı: Uygulamalı Noktalama Bilgileri Türkçe Yazım Kılavuzu Türkçenin Çırpınışı Uygulamalı Türk Dili - Cilt I Uygulamalı Türk Dili - Cilt II Uygulamalı Türk Dili - Tek Cilt Sözcük Türleri Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler Biçimbilim-Temel Kavramlar Türk Dilinde Çatı Türkiye Türkçesinde Kök-Ek Bileşmeleri Türkiye Türkçesinin Sözdizimi Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü Türkçe Üzerine: Denemeler ve Eleştirirler Dilin İşlevleri ve İletişim Uygulamalı Türk Dili - Ekonomik Baskı (İki Cilt birarada)
Akademik Kitaplar - Bilimsel Kitaplar - Üniversite Kitapları |