Deneme Yazma Sanatı

Prof. Dr. V. Doğan GÜNAY

mürekkep kokan kitaplarımız...

farkımız, kitaplarımızda...

ISBN : 978-605-9594-67-7

Eylül 2019, 224 sayfa

(16,5x24 cm2), 70 gr süper lüks enzo kitap kağıdı. şimdi satın al

Tüm üniversiteler kitaplarımızı okutuyor... Papatya Bilim, farkımız kitaplarımızda...

Deneme Yazma Sanatı PDF indir

Arka kapak yazısı.

Deneme, az sözle çok şey anlatan bir anlatım biçimi olduğundan çok okunan bir türdür. Her denemenin belli bir uzunluğu vardır. Denemenin bu anlatım biçimi ve deneme içinde boca edilen bilgiler her zaman alıcının ilgisini çeker. Denemenin okunurluğuna bağlı olarak son zamanlarda deneme sayısında önemli artışlar oldu. Bu açıdan “ben de deneme yazabilirim” diyenlerin sayısı artmaktadır. Ama nasıl yazmak gerekir, nereden başlamalı? Bu anlatım biçiminin özellikleri, başarılı bir denemenin nasıl olduğu konusundaki sorulara okuyucu bu kitapta yanıt bulabilecektir.

Meraklısı bu kitapta denemenin anlatım biçimi, denemenin düzeni gibi her türlü bilgiye ulaşabilecektir.

Deneme okumak çok güzel, deneme yazmak, yazmaya çalışmak heyecan verici. Ya deneme üzerine kuramsal bir şeyler yazmaya çalışmak?

İÇİNDEKİLER

Önsöz

0. Giriş
0.1. Deneme ve Yazın

1. Kısa Bir Tarihçe
1.1. Türk Yazınında Deneme

2. Sözceleme, Sözce ve Deneme
2.1. Denemeci ile Okur Arasındaki İlişki
2.2. Denemenin Temel Ölçütleri
2.3. Denemenin İçeriğinde Neler Olabilir?

3. Deneme Türünün Anlatım Özellikleri
3. 1. Metin Tipleri ve Deneme
3. 1. 1. Anlatısal Metin ve Deneme
3. 1. 1. 1. Anlatma
3. 1.1.2. Betimleme
3.1.2. Kanıtlayıcı Metinler ve Deneme
3.1.2.1. Kanıtlamada Temel Eylemler
3.1.2.2. Doğrudan Kanıtlama ve Dolaylı Kanıtlama
3.2. Denemenin Başlangıcı ve Sonlandırılması
3.3. Denemenin Biçemi
3.4. Deneme Anlatımlarındaki Gülmeceli Durum

4. Deneme ve Diğer Türler
4.1. Deneme ve Eleştiri
4.2. Deneme ve Söyleşim
4.3. Deneme ve Gazete Makalesi
4.4. Deneme ve Bilimsel Makale

5. Deneme Türleri
5.1. Yazınsal Denemeler
5.2. Kişisel Denemeler
5.3. Felsefel Denemeler
5.4. Akademik (Bilimsel) Denemeler
5.5. Eleştirel Denemeler

Sonuç Yerine
Yazarımız
Kaynakça

Önsöz

“Seviyor musun beni?” dedi.

“Evet” dedim.

“Peki ne kadar seviyorsun?” dedi.

“Minik bir serçenin gözyaşı kadar” dedim.

“O kadarcık mı? O kadar mı değersizim?” dedi

“Serçeler gözyaşı döktüklerinde ölürler.” dedim.

Sustu.

Bir anlatım biçimi olarak deneme için çok şey söylenebilir. Daha ilk başta deneme tüm anlatım biçimlerinin kesişim noktasında oluşmuş bir anlatım türüdür denilebilir. Deneme değişik anlatım biçimlerden aldığı kısımlar olsa da almadığı yanları da vardır. Bu açıdan deneme için tanım yapmanın zorluğunu bu konuda çalışanlar kabul eder. Öte yandan deneme, romandan sonra en fazla okunan bir türdür. Nedeni de belirli bir uzunluğu olanlar metinlerdir ve her deneme parçasından yeni ve yararlı bilgiler öğrenilir. Deneme, hap bilgi yerine biraz da düşünce süreci, düşünme edimidir. Deneme bitse de okuyucu bu düşünmeyi sürdürür. Öğrenilen bu bilgiler de belli bir akademik yazı biçiminde kuru ve sıkıcı bir biçimde olmaz. O bilgiler okuyucunun ilgisini çekecek biçimde sunulur. Bu açıdan deneme, okunması kolay bir anlatım biçimidir. Bir deneme için belki bir izlekten söz edilebilir ancak içerisinde söz konusu edilen birçok konu olabilecektir. Denemenin geneli için sınırlı bir izlek ya da konu yoktur. Deneme söz konusu ise, biçimsel ve izleksel açıdan çok değişik ve sınırlandırılması neredeyse olanaksız olan bir anlatım türü olduğundan söz edilebilir.

Eleştiri için “yazı üstüne yazı” denir. Roman ilk kez yazılan bir yazıdır. Eleştiri ise, daha önce yazılmış bir yazıyı, örneğin romanı, değerlendiren yazıdır. Deneme konusunda yazılacak bir çalışmayı da biz burada “deneme üstüne deneme” olarak nitelemek isteriz. Elbette bazı kuramsal bilgiler vardır ama okuyucu sıkılmaması için çok farklı deneme kitaplarından örnekler aldık. Belirtilen her türlü kuramsal görüş için Türk denemecilerinden örnekler verilmeye çalışıldı. Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki yalnızca alıntı yaptığımız denemeleri okumakla bile okuyucu çok değişik bilgiye erişecektir.

Ülkemizde otuzlu yıllardan altmışlı yıllara değin yapılan birçok yazınsal ürünler, yapıtlar vardır. Bunların türü belli değildir. Nesir, düzyazı, günlük, bend, tecrübe-i kalemiyye (kalem deneyimi), edebiyat yazıları gibi değişik adlarla anılan kitapların belki de yeniden değerlendirip türlerini ortaya konması gerekir. Örneğin: Cemil Meriç’in yapıtları ne tür altında değerlendirilebilir? Tahsin Yücel Yapısalcılık kitabının (buna Eleştiri Kuramları, Yazın ve Yaşam, Anlatı Yerlemleri, Yazının Sınırları, Göstergeler, Yazın, Gene Yazın gibi kitapları da eklenebilir) altında deneme yazar, bu gerçekten deneme midir? Enis Batur’un ya da Ferit Edgü’nün deneme olarak belirttiği yapıtlarları gerçekten deneme mi yoksa türler arasında bir geçiş yazısı diye yeni bir tür mü ortaya koymak gerekir. Ya da Enis Batur için yeni bir deneme türü mü yapmak gerekir? Birçok yazarın kitap tanıtımı yazısını deneme olarak görür. Fransızların “compte rendu” dedikleri kitap tanıtım yazısı Türkçe için gereksiz bir tür müdür? Yahya Kemal’in Eğil Dağlar. İstiklal Harbi Yazıları (elbette Siyasi ve Edebi Portreler ile Çocukluğum, Gençliği, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım kitaplarını da ekleyebilirsiniz) ne tür bir kitaptır? Kemal Tahir’in Notlar / Sanat-Edebiyat: Dil Dosyası ve diğer notları hangi tür içinde ele alınabilir? Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Yaşadığım Gibi kitabı (Edebiyat Üzerine Makaleler, Beş Şehir kitaplarını da ekleyebiliriz) bir anı kitabı mı yoksa deneme mi? Refik Halit Karay’ın “kronik” adıyla basılan kitapları (1. Bir Avuç Saçma, 2. Bir İçim Su, 3. İlk Adım, 4. Makyajlı Kadın, 5. Tanrı’ya Şikâyet, 6. Üç Nesil Üç Hayat) gerçekten deneme türü kitaplar mıdır yoksa anı-gezi notları-yaşamöyküsü kitapları mıdır? Çağdaş Türk Yazının oluşum aşamasındaki bu türden kitaplarının belki de yeniden gözden geçirilmesi doğru olacaktır. Elbette şu da söylenebilir: Kitaba deneme dense de denmese de okunuyorsa, gerisi önemli değil. Bu da bir görüş, ama o kadar da değil. Gelecek kuşaklara Türk yazının sağlam bir yazın tarihi hazırlanırken bu bilgilere gereksinim olacaktır. Çağdaş Türk yazının ilk dönem yapıtları ne tür özellikler taşıyordu, Türk denemeciliği ne zaman başladı, nasıl bir değişim geçirdi, Türk eleştiri tarihi, Türk yazın incelemelerinde ne tür incelemelere öncelik verildi gibi sorular günün birinde daha da sorulur olacaktır. Bu sorulara yanıt verebilecek yazın tarihi daha tümü kapsayıcı olacağı açıktır.

Daha fazla uzatmadan, sözü okuyucuya bırakalım. Biz önsözümüzü söyledik. Okuyucu “denemenin denemesi”ni okusun ve son sözünü söylesin. Ne diyordu Alman düşün adamı Friedrich Nietzsche? Önsöz yazarın, sonsöz okuyucunun hakkıdır.

Buyur, okuyucu: Oku ve sonra hakkını kullan!

Türk Dili üzerinde kitaplarımız:

Türkçe Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü - Yusuf ÇOTUKSÖKEN

Türkiye Türkçesi'nin Ekleri - Yusuf ÇOTUKSÖKEN

Anlambilime Giriş: Temel Kavramlar - Prof. Dr. Veysel KILIÇ

Etkileşimli ve Eleştirel Okuma Teknikleri - Oya ADALI

Türk Dili Dersleri Cilt I. Güz Dönemi - Yusuf ÇOTUKSÖKEN

Türk Dili Dersleri Cilt 2. Bahar Dönemi - Yusuf ÇOTUKSÖKEN

Biçimbilim: Temel Kavramlar - Prof. Dr. Nadir Engin UZUN

Türkçe Yazım Kılavuzu - Yusuf ÇOTUKSÖKEN

Sözün Işığı: Uygulamalı Noktalama Bilgileri - Osman BOLULU

Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler - Oya ADALI