Anlamdaşlık, iletişimde çeşitli bağlamlarda başvurulan bir anlam olayıdır. Bu, dilsel iletinin her yönüyle ve olabildiğince doğru algılanmasını sağlamakta; ayrıca kişisel biçem (üslup) oluşturma düşüncesine de dayanmaktadır. Karşıtanlamlılık ise, belirli karşılaştırma bağlamlarında başvurduğumuz başka bir anlam olayıdır.

Anlaşılacağı gibi, anlamdaşlık da, karşıtanlamlılık da anlam’a ilişkin durumlardır.

Benim böyle bir sözlük hazırlama düşüncem 40 yıl kadar öncesine gider; ortaöğretimde görevli olduğum yıllara… Ancak yazılması ve basılması (bu 2. Basımı) son birkaç on yıl içinde gerçekleşti. Her çalışmamda olduğu gibi, bunda da, daha önce bu konuda yayımlanmış kitaplardan yararlandım. Onları da kaynakça bölümünde gösterdim.

Türkçe Anlamdaşlar ve Karşıtanlamlılar Sözlüğü;

a) Her şeyden önce bir ‘karşılıklar kılavuzu’dur. Yer yer çağrışım alanına giren sözcükleri içeriyorsa da, tam bir çağrışım, öbür deyişle kavram alanı sözlüğü değildir. (Bu ayrı bir çalışmadır.)

b) Tam eşanlamlı ve bağlamsal eşanlamlı sözcüklerle, karşıtanlamlı sözcükleri içermektedir.

c) Bütün sözlüksel birimler abece düzeni içinde verildiği, hemen her bir anlamdaş ve karşıtanlamlı birim maddebaşında yer aldığı için kullanışlı bir kitaptır.

ç) Ölçünlü (standart) Türkiye Türkçesinin sözvarlığını içermektedir.

d) Dizelgede yerel ağızlardan ve özel dillerden pek az sözcük yer almıştır.

e) Deyimleri ve kalıpsözleri, şimdilik kapsamamaktadır.

f) Kimi sözcük önerilerini de kapsamaktadır: çekap: tümtanı, krematoryum: yakımevi, tsunami: depremdalga gibi. (Bunları biz türettik.)

Sözlük türü çalışmaların bir özelliği de yoruma bağlı olmasıdır. Bunun için çeşitli biçim ve içerikte sözlükler yayımlanmaktadır. Maddebaşı birimleriyle, tanımlarıyla, örneklendirmeleriyle, çokluk birbirine benzeyen, yer yer farklılık gösteren sözlükler… Bir de sözlük türü çalışmaların kimi eksik ve yanlışlarının bulunması da doğaldır.

Kitabı ikinci baskıya hazırlarken, yapı ve kurgusunda herhangi bir değişiklik yapmadık. Sadece sözvarlığına yeni eklemelerle yetindik. - Yusuf ÇOTUKSÖKEN

Genel Bilgiler

Anlamdaşlık ve Anlamdaş Sözcükler

(Tam Eşanlamlılık.* Bağlamsal Eşanlamlılık)                                          

Karşıtanlamlılık ve Karşıtanlamlı Sözcükler

Sözlük

Seçme Kaynakça