Hemşireler, halk sağlığı uygulamalarının her kademesinde önemli ve vazgeçilemez rolleri olan sağlıkçılardır. Bağışıklama, aile planlaması, halkın sağlık eğitimi, gebe izlemleri, çocuk izlemleri, verem savaşı, sıtma savaşı, taramalar, okul sağlığı, salgınların denetimi gibi hizmetler başta olmak üzere koruyucu hizmetlerin hemen tümü hemşireler olmadan yürütülemez.  Evde bakım, kurumsal bakım, ruh sağlığı, hastane enfeksiyonlarının kontrolü gibi önemli hizmetlerde de hemşireler kilit rol alırlar. Ayrıca, sağlık hizmetlerinin planlanmasında, yönetiminde ve hizmet kalitesinin yükseltilmesinde de hemşireler vardır.  Bütün işlerin yapılmasında hemşirelerin bilmeleri ve uygulamaları gerekenken şeylerin başında halk sağlığı ilkeleri ve yaklaşımları gelir. Halk sağlığı bilimi hemşirelik mesleğinin temel konularındandır.

Toplumun sağlığını etkileyen her olay halk sağlığı biliminin birer konusudur; halk sağlığı bilimi toplumun genel sağlık düzeyinin yükseltilmesi için uğraşan bir bilim dalıdır. Bu bilim alanı çok yönlü, çok disiplinli ve devingen bir alandır; ayrıca, akademik olarak evrensel ama uygulama olarak yerel özelliktedir.

İşte bu kitap, hemşirelik konusunda eğitim alan hemşirelerin halk sağlığı uygulamalarındaki görev ve sorumluklarını yerine getirebilmelerine katkıda bulunabilmek amacıyla yazılmıştır.

---

---

İçindekiler

 

Önsöz

Bölüm 1: HEMŞİRELİK ve HALK SAĞLIĞI

1.1. Hemşirelik

1.2. Sağlık Memurluğundan Hemşireliğe

1.3. Ebelik ve Hemşirelik

1.4. Hemşirelerin Yapabilecekleri İşlemler

1.5. Halk Sağlığı Hemşireliği

1.5.1. Halk Sağlığı Hemşirelerinin Rol ve İşlevleri

1.5.2. Halk Sağlığı Hemşirelerinin Hizmet Yerleri

1.6. Özet

1.7. Sorular

 

Bölüm 2: SAĞLIK ve HALK SAĞLIĞI

2.1. Sağlıklı Olma Kavramı

2.2. Halk Sağlığı Görüşü

2.3. Halk Sağlığı Uzmanlığı

2.4. Özet

2.5. Sorular

 

Bölüm 3: TOPLUMU TANIMA

3.1. Toplumu Tanımanın Amaçları

3.2. Toplum Yapısının İncelenmesi

3.2.1. Yaşanılan bölge

3.2.2. Toplumun nüfus özellikleri

3.2.3. Toplumun Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Yapısı

3.2.4. Toplumun Sağlık Düzeyi ve Olanakları

3.3. Toplumu Tanıma Yöntemleri

3.4. İletişim 

3.4.1. İletişim Süreci

3.4.2.Toplumla İyi İlişkiler Kurma

3.4.3. İletişim Engelleri ve Önlenmesi

3.5. Danışmanlık ve Sağlık Eğitimi

3.6. Verilerin Değerlendirilmesi ve Sağlık Hizmetinde Kullanılması

3.7. Özet

3.8. Sorular

 

Bölüm 4: SAĞLIK HİZMETLERİ

4.1. Sağlık Hizmetleri Kapsamı

4.1.1. Koruyucu sağlık hizmetleri

4.1.2. İyileştirici sağlık hizmetleri

4.1.3. Rehabilitasyon hizmetleri

4.2. Temel Sağlık Hizmetleri

4.3. Her Sektörde Sağlık

4.3.1. Tıbbi ve Sağlık Hizmetleri Ayrımı

4.4. Ekip Hizmeti ve Sağlık İnsangücü

4.4.1. Ekip Kavramı

4.4.2. Sağlık İnsangücü Sınıflandırması      

4.5. Türkiye’de Sağlık Hizmetleri

4.6.1. Tarihsel Gelişmeler

4.6.2. Aile Hekimliği

4.6. Hastaneler ve Halk Sağlığı

4.6.1. Hastanelerde Halk Sağlığı Hizmetleri

4.6.2. Hastaneyle Birinci Basamak Sağlık Kuruluşların İşbirliği

4.7. Sağlıkçının Hukuksal Sorumluluğu

4.8. Özet

4.9. Sorular

 

Bölüm 5: BULAŞICI HASTALIKLARIN KONTROLÜ

5.1. Bulaşıcı Hastalıkları Kontrol İlkeleri

                            5.1.1. Bildirimi Zorunlu Hastalıklar

                            5.1.2. Bildirimle Yükümlü Kurum ve Kişiler

5.2. Bulaşıcı Hastalıklarla İlgili Kavramlar

5.3. Sık Görülen Hastalıklarda Enfeksiyon Zincirinin Kırılması

5.4. Bulaşıcı Hastalıklar Çıkmadan Önce Alınacak Genel Önlemler

5.5. Bağışıklık ve Aşılama

                            5.5.1. Çocukların Aşılanması 

                            5.5.2. Erişkinlerin Aşılanması

                            5.5.3. Sağlık Çalışanlarının Aşılanması

                            5.5.4. Aşılamanın Yararları

                            5.5.5. Aşı Kontrendikasyonları

                            5.5.6. Aşı Uygulama Teknikleri

5.6. Soğuk Zincir / Aşı Taşıma ve Saklama

5.6.1.    Lojistik ve Soğuk Zincir Takibinde Genel Kurallar

5.7. Aşılama Politikaları

                               5.7.1. Aşı Karşıtlığı / Aşı Reddi

5.8. Bulaşıcı Hastalıklardan İlaçla Korunma (Kemoproflaksi)

5.9. Antibiyotikler ve Antibiyotik Direnci

5.10. Salgın (Epidemi) Tipleri ve Kontrolü

                               5.10.1. Salgın Eğrisi

5.10.2. Salgın Tipleri

5.10.3. Salgının İncelenmesi

5.10.4. Bilinmeyen Vakaların ve Taşıyıcıların Bulunması

5.10.5. Salgın Çıkmadan Önce Alınacak Önlemler

5.10.6. Salgın Sonrasında Yapılması Gerekenler

5.11. Hava Yoluyla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

5.12. Su Ve Besinlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

5.13. Doğrudan Temasla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

5.14. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonların Kontrolü

5.15. Vektörlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

5.15.1. Eklembacaklılarla Mücadele

5.16. Hastane Enfeksiyonları

5.16.1. Türkiye’de Durum

5.16.2. Sürveyans Yöntemleri

5.16.3. Hastane Enfeksiyonlarının Önlenmesinde İlkeler

                15.17. Özet

                15.18. Sorular

 

Bölüm 6: BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLARIN KONTROLÜ

6.1. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar

6.2. Kontrol İlkeleri

6.3. Taramalar

6.3.1. Tarama Programları

6.4. Kalp ve Damar Hastalıklarının Kontrolü

                6.4.1. Koroner kalp Hastalığı (KKH)

                6.4.2. Hipertansiyon (HT)

6.5. Obezite Kontrolü

6.5.1. Obezitenin Temel Nedenleri

6.5.2. Obezitenin Ölçütleri

6.5.3. Toplum Sağlığı Sorunu Olarak Obezite

6.5.4. Obezitenin Önlenmesi ve Tedavisi

6.5.5. Türkiye’de Durum

6.6. Diyabet Kontrolü

6.7. Kanser Kontrolü

6.6.1. Kanser Taramaları

6.8. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) Kontrolü

6.9. Tütün Kontrolü

6.9.1. Türkiye’de Tütün Mücadelesi

                6.10. Özet

                6.11. Sorular

 

Bölüm 7: ÜREME SAĞLIĞI

7.1. Üreme Sağlığı Kavramı

7.2. Üreme Sağlığının Göstergeleri

7.3. Nüfus Politikaları ve Sağlık

7.3.1. Pronatalist Politika

7.3.2. Antinatalist Politika

7.4. Dünyada Nüfus

                7.4.1. Nüfus Piramidi

                7.4.2. Türkiye’de Nüfus Politikaları

7.5. Aralıklı Doğum

7.6 Gebeliği Önleyici Yöntemler

7.6.1. Etkili / Modern Yöntemler

7. 6.2. Etkisiz / Geleneksel Yöntemler

7.6.3. Doğum Sonrası Gebelikten Korunma

7.7. Türkiye’de Politika

7.8. Özet

7.9. Sorular

 

Bölüm 8: ÇOCUK VE ERGEN SAĞLIĞI

8.1. Çocukluk Dönemleri

8.2. Çocuk Sağlığı Düzeyi Göstergeleri

                               8.2.1. Ölüm Hızları

                               8.2.2. Hastalık Hızları

                               8.2.3. Hizmet istatistikleri

8.3. Çocuk Sağlığının Korunmasına Yaklaşım

                               8.3.1. Gelişmenin İzlenmesi

                               8.3.2. Ağızdan Sıvı Tedavisi

                               8.3.3. Annesütü ve Emzirme

                               8.3.4. Bağışıklama

                               8.3.5. Aralıklı Doğum

,                              8.5.6. Gıda Desteği

                               8.5.7. Kadının Eğitimi

8.4. Ergenlik Döneminde Sağlık ve Sosyal Sorunlar

                               8.4.1. Ergenlik Döneminin Özellikleri

                               8.4.2. Ergenlikte Sağlık sorunları

                               8.4.3. Psikolojik Sorunlar ve Hastalıklar

                               8.6.4. Ergenlerde Sosyal Sorunlar

8.5. Okul Sağlığı

                               8.5.1. Sağlıklı Okul Çevresi

                               8.5.2. Okulda Sağlık Hizmetleri

8.6. Türkiye’de Çocuk Sağlığı Politikaları

8.7. Özet

8.8. Sorular

 

Bölüm 9: BESLENME VE SAĞLIK

                9.1. Beslenme ve Besin Ögeleri

                               9.1.1. Besin Ögeleri ve Bileşenleri

9.2. Besin Grupları ve Tüketilmesi Gereken Miktarlar

9.3. Çocuk Beslenmesi

                9.3.1. Annesütü

                9.3.2. Tamamlayıcı Beslenme (Ek Besinler)

9.4. Yaşlı Beslenmesi

9.5. Beslenmeyle İlişkili Hastalıklar

9.6. Özet

9.7. Sorular

 

Bölüm 10: YAŞLI SAĞLIĞI ve ENGELLİLER

            10.1. Yaşlanma

                               10.1.1. Beklenen Yaşam Süreleri

                               10.1.2. Sağlıklı Yaşam Süreleri

                               10.1.3. Yaşlanmanın Özellikleri

                10.2. Yaşlıların Sağlık Sorunları

                10.3. Yaşlılara Sağlık Hizmeti

                               10.3.1. Genel İlkeler

                               10.3.2. Riskli Gruplar

                               10.3.3. Yaşlılar İçin Sağlık Programları

                10.4. Yaşlılar İçin Sağlık Örgütlenmesinin Temel İlkeleri

                10.5. Evde Bakım Hizmetleri

                10.6. Sağlık Bakanlığı Evde Bakım Hizmetleri

                               10.6.1. Evde Bakım Hizmetlerinde Aile Bireyi ya da Bakıcının Rolü

                               10.6.2. Evde Bakım Hizmetlerinde Sağlıkçının Rolü

                               10.6.3. Evde Bakım Hizmetlerinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri

                10.7. Sakatlık, Özürlülük ve Engellilik

                               10.7.1. Dünyada Durum

                               10.7.2. Türkiye’de Durum

                               10.7.3. Özürlülerin Yaşamlarını Kolaylaştırma

                10.8. Özet

                10.9. Sorular

 

Bölüm 11: TOPLUM RUH SAĞLIĞI

11.1. Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı

11.1.1. Toplumsal Cinsiyet ve Ruhsal Sağlık

11.1.2. Çözüm Yolları

11.2. Çocuk İhmali ve İstismarı

                11.2.1. Çocuk İstismarı Tipleri

                11.2.2. Çocuk İhmal ve İstismarını Hazırlayan Etmenler

                11.2.3. İhmal ve İstismarın Önlenmesi

                11.3. Şiddet

                               11.3.1. Türkiye’de Durum

                               11.3.2. Şiddetin Nedenleri

                               11.3.3. Şiddetin Sonuçları

                               11.3.4. Şiddeti Önleme

                11.4. Bağımlılık

                               11.4.1. Bağımlılık Türleri

                               11.4.2. Uyuşturucu Bağımlılığının Nedenleri

                               11.4.3. Bağımlılık Yapan Maddeler

                               11.4.4. Türkiye’de Uyuşturucu Kullanımı

11.5. Ruh Sağlığı Hizmet Modelleri

11.6. Türkiye’nin Politikası

 

Bölüm 12: ÇEVRE ve İNSAN

                12.1. Sağlık ve Çevre İlişkisi

                12.2. Çevre Kirlenmesi

                               12.2.1. Su Kirlenmesi

                               12.2.2. Hava Kirlenmesi

                               12.2.3. Toprak Kirlenmesi

                               12.2.4. Besin Kirlenmesi

                12.3. Atık ve Atıkların Yönetimi

                               12.3.1. Tıbbi Atıklar

                               12.3.2. Çöpler

                               12.3.3. Gübrelikler

                               12.3.4. Sağlıklı Hela

12.4. Yapay Çevre

                12.4.1. Konut Hijyeni ve Yapay Atmosfer

                12.4.2. Aydınlatma

                12.4.3. Kamuya Açık Yerler

                12.4.4. Az ya da Çok Sağlığa Zararlı Olabilecek Kuruluşlar

                12.5. Özet

                12.6. Sorular

 

Bölüm 13: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

                13.1. İş ve İnsan Etkileşimi

                               13.1.1. İşyeri Ortam Faktörleri ve Sağlığa Etkileri

                13.2. Meslek Hastalıkları

                               13.2.1. Kimyasal Kaynaklı Meslek Hastalıkları

                               13.2.2. Mesleksel Deri Hastalıkları

                               13.2.3. Pnömokonyozlar

                               13.2.4. Fiziksel Etkenlere Bağlı Meslek Hastalıkları

                               13.2.5. Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları

                               13.2.5. Meslek Hastalıkların Önlenmesinde Genel İlkeler

13.3. İş Kazaları 

                13.3.1. İş Kazalarının Sınıflandırılması ve Nedenleri

                13.3.2. Kaza Analizi ve Kazaları Önlenme

13.4. İşyeri Sağlık Hizmetleri

                13.4.1. İş Sağlığında Uygulama İlkeleri

                13.4.2. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi

                13.5. Özet

                13.6. Sorular

 

Bölüm 14: SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve SAĞLIK EĞİTİMİ

14.1. Sağlığı Geliştirme Kavramı

                14.2. Sağlığın Geliştirilmesinde Yaklaşımlar

                14.3. Sağlığın Geliştirilmesinde Sağlık Sektörü

                14.4. Sağlık Eğitiminin Temel İlke ve Teknikleri

                               15.4.1. Sağlık Eğitimi Araçları

                               15.4.2. Konu Seçimi

                               15.4.3. Eğitim İçin Öncelikli Gruplar

                               15.4.4. Sağlık Eğitiminin Değerlendirilmesi

14.5. Sağlık Okuryazarlığı

14.6. Özet

14.7. Sorular

 

Bölüm 15: SAĞLIK ARAŞTIRMALARI ve EPİDEMİYOLOJİ

15.1. Epidemiyoloji Kavramı ve Kullanım Alanları

15.2. Sağlık Düzeyi Göstergeleri

15.3. Ölüm (Mortalite) Ölçütleri

15.4. Hastalık (Morbidite) Ölçütleri

15.5. Doğurganlık (Fertilite) Ölçütleri

15.6. Sağlık Hizmetlerini Gösteren Diğer Ölçütler

15.7. Personel Durumunu Gösteren Ölçütler

15.8. Halkın Sağlık Sorunlarını Belirleme Yöntemleri

                16.8.1. Kanıta Dayalı Karar Verme

                16.8.2. Veri Kaynakları ve Sağlık Kayıtları

                16.8.3. Araştırma Türleri

15.9. Araştırma Etiği

15.10. Özet

15.11. Sorular

Kaynakça

Yazarımız ~ Prof. Dr. Zafer Öztek

Dizin

 

---

Önsöz