Toplumun sağlığını etkileyen her olay halk sağlığı biliminin birer konusudur; halk sağlığı bilimi toplumun genel sağlık düzeyinin yükseltilmesi için uğraşan bir bilim dalıdır. Bu bilim alanı çok yönlü, çok disiplinli ve devingen bir alandır; ayrıca, akademik olarak evrensel ama uygulama olarak yerel özelliktedir.

Halk sağlığı bilim dalı hekim, diş hekimi, eczacı, hemşire, ebe gibi sağlık personelinin yanısıra veteriner hekim, mühendis, ekonomist, hukukçu, işletmeci, eğitimci, tarımcı gibi meslek gruplarını da ilgilendirir.

Eczacılar da halk sağlığı alanının doğrudan içinde ve birer halk sağlığı uygulayıcısıdırlar. Eczacılar sağlık hizmetlerin planlanmasında ve yönetimin her kademesinde görev alabilirler. O nedenle eczacılar halk sağlığının temel ilkelerini, uygulamalarını ve uygulamalar içinde kendilerine düşen sorumlulukları bilmek durumundadırlar.

İşte bu kitap, eczacılık fakültelerinde öğrenim gören geleceğin eczacılarının ve mesleğini uygulamakta olan eczacıların halk sağlığı uygulamalarındaki görev ve sorumluklarını yerine getirebilmelerine katkıda bulunabilmek amacıyla yazılmıştır.

---

---

İçindekiler

 

Önsöz

Bölüm 1. Eczacılık

1.1. Eczacıların Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.2. Eczanelerle İlgili Düzenlemeler

1.3. Eczanelerde Satılabilecek Ürünler

 1.4. Eczanelerin Fiziksel Koşulları

 1.5. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu

1.6. Sağlıkta ve İlaçta Dışa Bağımlılık

1.6.1. İlaçta Dışa Bağımlılık

1.6.2. Aşıda Dışa Bağımlılık

1.6.3. Tıbbi Araç-Gereçte Dışa Bağımlılık

1.7. Temel İlaçlar

1.8. Özet

1.9. Ne Kadar Öğrendik; Sorular

 

Bölüm 2. Sağlık ve Halk Sağlığı2.1. Sağlıklı Olma Kavramı

2.2. Halk Sağlığı Görüşü

2.3. Özet

2.4. Ne Kadar Öğrendik; Sorular

 

Bölüm 3. Sağlık Hizmetleri

3.1. Sağlık Hizmetleri Kapsamı

3.1.1. Koruyucu Sağlık Hizmetleri

3.1.2. İyileştirici Sağlık Hizmetleri

3.1.3. Rehabilitasyon Hizmetleri

3.2. Temel Sağlık Hizmetleri

3.2.1. Alma-Ata Bildirisine göre Temel Sağlık Hizmetleri

3.2.2. Temel Sağlık Hizmetleri İkinci Konferansı

3.3. Her Sektörde Sağlık

3.3.1. Tıbbı ve Sağlık Hizmetleri Ayrımı

3.4. Tek-sağlık

3.5. Sağlık Hizmetlerinde Eşitsizlikler

3.5.1. Eşitsizlik Tanımı

3.5.2. Eşitsizliğin Hazırlayıcı Nedenleri

5.3.3. Eşitsizliğin Halkın Sağlığı Üzerine Etkisi

3.5.4. Eşitsizliği Önleme ve Müdahale Stratejileri

3.6. Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri

3.6.1. Vergilere Dayalı Finansman

3.6.2. Cepten Yapılan Ödemeler

3.6.3. Özel Sağlık Sigortası

3.6.4. Sosyal Sağlık Sigortası

3.6.5. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı

3.6.6. Sağlık Harcaması Kavramı

3.7. Küreselleşme ve Sağlık

3.7.1. Küreselleşmenin Toplum Sağlığına Etkisi

3.8. Türkiye’de Sağlık Hizmetleri

3.9. Sağlık Mevzuatı70

3.10. Sağlıkçının hukuksal sorumluluğu

3.10.1. Yönetim Hukuku Açısından Sorumluluk

3.10.2. Medeni Hukuk Açısından Sorumluluk

3.10.3. Ceza Hukuku Açısından Sorumluluk

3.4.10. Sağlık Hizmetlerinden Kötü Uygulamalar ~ Malpraktis

3.11. Özet

3.12. Ne Kadar Öğrendik; Sorular

 

Bölüm 4. Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü

4.1. Bulaşıcı Hastalıkları Kontrol İlkeleri

4.1.1. Bildirimi Zorunlu Hastalıklar

4.1.2. Bildirimle Yükümlü Kurum ve Kişiler

4.2. Bulaşıcı Hastalıklarla İlgili Kavramlar

4.3. Sık Görülen Hastalıklarda Enfeksiyon Zincirinin Kırılması

4.4. Bulaşıcı Hastalıklar Çıkmadan Önce Alınacak Önlemler

4.5. Bağışıklık ve Aşılama

4.5.1. Çocukların Aşılanması

4.5.2. Erişkinlerin Aşılanması

4.5.3. Sağlık Çalışanlarının Aşılanması

4.5.4. Aşılamanın Yararları

4.5.5. Aşı Kontrendikasyonları

4.6. Soğuk Zincir / Aşı Taşıma ve Saklama

4.6.1. Lojistik ve Soğuk Zincir Takibinde Genel Kurallar

4.6.2. Aşılama Politikaları

4.6.3. Aşı Karşıtlığı / Aşı Reddi

4.7. Bulaşıcı Hastalıklardan İlaçla Korunma (Kemoproflaksi)

4.8. Antibiyotik Direnci99

4.9. Salgın (Epidemi) Türleri ve Kontrolü

4.9.1. Salgın Eğrisi

4.9.2. Salgın Türleri

4.9.3. Salgının İncelenmesi

4.9.4. Bilinmeyen Vaka ve Taşıyıcıların Bulunması

4.9.5. Salgın Çıkmadan önce Alınacak Önlemler

4.9.6. Salgın Sonrasında Yapılması Gerekenler

4.10. Hava Yoluyla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.11. Su ve Besinlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.12. Doğrudan Temasla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.13. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonların Kontrolü

4.14. Vektörlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.14.1. Vektörlerle Mücadele

4.14.2. Rodentlerle Mücadele (Deratizasyon)

4.15. Özet

4.16. Sorular

 

Bölüm 5. Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrolü

5.1. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar

5.2. Kontrol İlkeleri

5.3. Taramalar

5.3.1. Tarama Programları

5.4. Kalp ve Damar Hastalıklarının Kontrolü

5.4.1. Koroner Kalp Hastalığı (KKH)

5.4.2. Hipertansiyon (HT)

5.5. Obezite Kontrolü

5.4.1. Obezitenin Temel Nedenleri

5.4.2. Obezitenin Ölçütleri

5.4.3. Toplum Sağlığı Sorunu Olarak Obezite

5.4.4. Obezitenin Önlenmesi ve Tedavisi

5.4.5. Türkiye’de Durum

5.5. Diyabet Kontrolü

5.6. Kanser Kontrolü

5.6.1. Kanser Taramaları

5.7. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) Kontrolü

5.8. Tütün Kontrolü

5.8.1. Türkiye’de Tütün Mücadelesi

5.9. Özet

5.10. Sorular

 

Bölüm 6. Üreme Sağlığı

6.1. Üreme Sağlığı Kavramı

6.2. Üreme Sağlığını Etkileyen Etmenler

6.3. Üreme Sağlığının Göstergeleri

6.4. Nüfus Politikaları ve Sağlık

6.4.1. Pronatalist Politika

6.4.2. Antinatalist Politika

6.5. Dünyada Nüfus

6.5.1. Nüfus Piramidi

6.5.2. Türkiye’de Nüfus Politikaları

6.6. Aralıklı Doğum

6.7. Gebeliği Önleyici Yöntemler

6.7.1. Etkili / Modern Yöntemler

6.7.2. Etkisiz / Geleneksel Yöntemler

6.7.3. Doğum Sonrası Gebelikten Korunma

6.8. Türkiye’de Politika

6.9. Özet

6.10. Sorular

 

Bölüm 7. Çocuk ve Ergen Sağlığı

7.1. Çocukluk Dönemleri

7.2. Çocuk Sağlığı Düzeyi Göstergeleri

7.2.1. Ölüm Hızları

7.2.2. Hastalık Hızları

7.2.3. Hizmet İstatistikleri

7.3. Çocuk Sağlığının Korunmasına Yaklaşım

7.3.1. Gelişmenin İzlenmesi

7.3.2. Ağızdan Sıvı Tedavisi

7.3.3. Annesütü ve Emzirme

7.3.4. Bağışıklama

7.3.5. Aralıklı Doğum

7.3.6. Gıda Desteği

7.3.7. Kadının Eğitimi

7.4. Ergenlik Döneminde Sağlık ve Sosyal Sorunlar

7.4.1. Ergenlik Döneminin Özellikleri

7.4.2. Ergenlikte Sağlık Sorunları

7.4.3. Psikolojik Sorunlar ve Hastalıklar

7.4.4. Ergenlerde Sosyal Sorunlar

7.5. Okul Sağlığı

7.5.1. Sağlıklı Okul Çevresi

7.5.2. Okulda Sağlık Hizmetleri

7.5.3. Okul Müfredatında Sağlık

7.6. Türkiye’de Çocuk Sağlığı Politikaları

7.7. Özet

7.8. Sorular

 

Bölüm 8. Yaşlı Sağlığı

8.1. Yaşlanma

8.1.1. Beklenen Yaşam Süreleri

8.1.2. Sağlıklı Yaşam Süreleri

8.1.3. Yaşlanmanın Özellikleri

8.2. Yaşlanan Toplumlar

8.3. Yaşlıların Sağlık Sorunları

8.4. Yaşlılara Sağlık Hizmeti

8.5. Yaşlılar İçin Sağlık Örgütlenmesinin Temel İlkeleri

8.5.1. Kurumda Sağlık Hizmetleri

8.6. Evde Bakım Hizmetleri

8.7. Sağlık Bakanlığı Evde Sağlık Hizmetleri

8.7.1. Evde Bakım Hizmetlerinde Aile Bireyi ya da Bakıcının Rolü

8.7.2.  Evde Bakımda Sağlıkçının Rolü

8.7.3. Evde bakım Hizmetlerinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri

8.8. Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sağlık Politikaları

8.9. Özet

8.10. Sorular

 

Bölüm 9. Çevre ve İnsan

9.1. Sağlık ve Çevre İlişkileri

9.2. Çevre Kirlenmesi

9.2.1. Su Kirlenmesi

9.2.2. Hava Kirlenmesi

9.2.3. Toprak Kirlenmesi

9.2.4. Besin Kirlenmesi

9.3. Atık ve Atıkların Yönetimi

9.3.1. Tıbbi Atıklar

9.3.2. Çöpler

9.3.3. Gübrelikler

9.3.4. Sağlıklı Hela

9.4. Yapay Çevre

9.4.1. Konut Hijyeni ve Yapay Atmosfer

9.4.2. Aydınlatma

9.4.3. Kamuya Açık Yerler

9.4.4. Az ya da Çok Sağlığa Zararlı Olabilecek Kuruluşlar

9.5. Bozulan Çevrenin Düzeltilmesi

9.6. Özet

9.7. Sorular

 

Bölüm 10. İş Sağlığı ve Güvenliği

10.1. İş ve İnsan Etkileşimi

10.1.1. İşyeri Ortam Faktörleri ve Sağlığa Etkileri

10.2. Meslek Hastalıkları

10.2.1. Kimyasal Kaynaklı Meslek Hastalıkları

10.2.2. Mesleksel Deri Hastalıkları

10.2.3. Pnömokonyozlar

10.2.4. Fiziksel Etkenlere Bağlı Meslek Hastalıkları

10.2.5. Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları

10.2.6. Meslek Hastalıkların Önlenmesinde Genel İlkeler

10.3. İş Kazaları

10.3.1. İş Kazalarının Sınıflandırılması ve Nedenleri

10.3.2. Kaza Analizi ve Kazaları Önleme

10.4. İşyeri Sağlık Hizmetleri

10.4.1. İş Sağlığında Uygulama İlkeleri 

10.4.2. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi

10.5. Sağlıkçıların Sağlık Riskleri

10.5.1. Biyolojik Riskler   

10.5.2. Kimyasal Riskler 

10.5.3. Fiziksel Riskler

10.5.4. Psikolojik Riskler ve Şiddet

10.5.5. Hastane Acil Kodları

10.5.6. Diğer Riskler

10.6. Özet

10.7. Sorular

 

Bölüm 11. Sağlık Araştırmaları ve Epidemiyolojiz

11.1. Epidemiyoloji Kavramı ve Kullanım Alanları

11.2. Sağlık Düzeyi Göstergeleri

11.3. Ölüm Ölçütleri

11.4. Hastalık Ölçütleri

11.5. Doğurganlık Ölçütleri

11.6. Sağlık Hizmetlerini Gösteren Diğer Ölçütler

11.7. Personel Durumunu Gösteren Ölçütler

11.8. Halkın Sağlık Sorunlarını Belirleme Yöntemleri

11.8.1. Kanıta Dayalı Karar Verme

11.8.2. Veri Kaynakları ve Sağlık Kayıtları

11.8.3. Araştırma Türleri

11.9. Araştırma Etiği

11.10. Özet

11.11. Sorular 

 

Bölüm 12. Eczacılık ve Halk Sağlığı

12.1. Akılcı İlaç Kullanımı

12.1.1.  Akılcı İlaç Kullanımının İlkeleri

12.2. Eczacıların Halk Sağlığı Çalışmalarındaki Rolü

12.3. İlaç Güvenliği

12.3.1. Hata Kaynakları

12.4. İlaçların İmhası

12.5. Narkotik ve Psikotrop İlaçların Yönetimi

12.5.1. Narkotik ve Psikotrop İlaçların Saklanması

12.6. Laboratuvar Güvenliği

12.6.1. Risk Yönetimi  

12.6.2. Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

12.6.3. Kimyasal Güvenlik

12.6.4. Biyo-güvenlik  

12.6.5. Radyasyon Güvenliği

12.6.6. Atık Yönetimi  

12.7. Eczacıların Mesleksel Riskleri  

12.8. İl Sağlık Müdürlüğü Eczacılık Birimi ve Eczane Denetimleri

12.9. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp

12.9.1. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Tanımı ve Yöntemleri

12.9.2. Bilim Komisyonu ve Uygulama Esasları 

12.9.3. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları

12.10.  Eczacılık Etiği ~ Eczacılık Andı

12.11. Eczacıların Halk Sağlığı Alanında Uzmanlaşmaları

12.12. Özet

12.13. Sorular

 

Kaynakça

Yazarımız ~ Prof. Dr. Zafer Öztek

Dizin

 

---

Önsöz