Türkiye Bilişim Ansiklopedisi
Baş editörler: Prof. Dr. Tuncer Öner, Dr. Rifat Çölkesen, Tuncer Üney
Editörler: Prof. Dr. Adnan Yazıcı, Prof. Dr. Altay Güvenir, Avniye Tansuğ, Prof. Dr. Aydın Köksal, Dr. Aydın Kolat, Prof. Dr. Bülent Örencik, Prof. Dr. Bülent Sankur, Prof. Dr. Emre Harmancı, Prof. Dr. Ersin Töreci, Prof. Dr. Fuat İnce, Dr. Gülgün Kayakutlu, Hülya Küçükaras, Prof. Dr. İhsan Sabuncuoğlu, Prof. Dr. Muhittin Gökmen, Doç. Dr. Mustafa Akgül, Müzeyyen Pervan, Doç Dr, Rifat Çölkesen, Prof. Dr. Selahattin Kuru, Prof. Dr. Semih Bilgen, Tuncer ÜNEY ve Prof. Dr. Ünal Yarımağa.Yazarlar: 200 civarında yazarı vardır.
ISBN: 975-6796-38-X, 1186 sayfa, sert kapak cilt. şimdi satın al
Makale Özetleri: A - K arası ve L - Z arası
L - Z harfleri ile başlayanlar
A - K harfleri ile başlayanlar
Üniversite yayıncılığı, üniversite ders kitapları, teknik kitaplar ve bilişim kitaplarında Papatya Yayıncılık Eğitim AŞ Türk üniversite öğretimi sistemine büyük katkılar vermektedir.
Linux Dağıtımları
Özet – Linux çekirdegi kullanilarak oluşturulan işletim sistemlerine Linux dağıtimlari adı verilir. Linux oluşturulan bu dağıtimların çekirdegidir. Linux bu sebeple tek başına amaçlanan işler için yeterli olmayacaktir. Kullanim amacina göre dağıtimlar sekillenmiştir. Bu dağıtimlarda değişmeyen tek nokta çekirdektir ve bu çekirdekte Linux çekirdegidir. Dağıtimlar içinde farklıliklar siklikla yapılandirma araçlari, paketleme ve güncelleme yöntemleri, kitaplik ve geliştirme dizinlerinde değişiklikler biçiminde olmaktadır. Birçok dağıtim mali yönden başarılı oldukça amaçlarına hizmet eden diger dağıtimlarla birlesme yoluna gitmişlerdir. Anlatilan dağıtimlardan baska istege bağlı olarak CD, USB bellek gibi diger birçok depolama aygitlari üzerinde çalisan, birçok farklı işlemci mimarisine destek veren Linux dağıtimlari da mevcuttur. Linux dağıtimlari zaman içinde her türlü anlamda (aygit tanıma, yapılandirma ve kurulum) birçok farklıliklar göstermektedir ve değişimleri Linux’a artan rağbetin sürekli artan bir ivmede olmasi sebebiyle oldukça hizli olmaktadır.
Linux Kullanıcıları Derneği (LKD)
Özet - Bu yazıda, 2001 yılında kurulan, 2005 yılı itibariyle 1000’e yakin bilişim profesyonelinin üye oldugu Linux Kullanıcıları Derneği hakkinda bilgi aktarilmıştır. Dernek, öncelikli olarak açik kaynak kodlu her türlü yazılımi ve bu yazılımların etrafindaki kisi ve kurumlari destekler. Bu alanda çalisan kurumlarla is birliğine girerek, kamuoyu oluşturup, bilinç yaratma ve toplumsal fayda oluşturma derneğin diger görevleri arasindadır. Linux Kullanıcıları Derneği, açik kaynak kod felsefesini kucaklarken bu felsefeye uyan tüm ürün, teknoloji, oluşum ve platformlari kapsamayi da hedeflemektedir.
Linux ve Ofis Uygulamaları
Özet - Ofis uygulamalari adı verilen kelime işlemcileri ve tablolama yazılımlari is ve büro hayatinin değişmez parçasi konumuna gelmişlerdir. Linux işletim sisteminin yaygınlasmasi ve ofis içi ortamlarda kullanilmaya başlanmasi ile birlikte insanlar Linux işletim sisteminin lisansi ile benzerlik gösteren uygulamalari tercih etmeye başlamislardir. Bu amaçla SUN firmasinin açik kodlu olarak dağıttigi Openoffice yazılımi büyük bir açigi kapatmaktadır. Aynı zamanda KDE ve GNOME masaüstü ortamlarının ofis içi kullanim amaciyla yazılmis birçok uygulamasi mevcuttur. Dosya yazıci paylasimi için yazılmis olan samba ve kullanisli yazdirma arabirimi olan cups uygulamalari da yogun olarak kullanilmaktadır.
Makine Öğrenmesi
Özet - Günümüzde, insan kadar iyi ögrenebilen bilgisayarlari nasil yapariz sorusu henüz yanitlanabilmis degildir. Bunu karsin, belirli öğrenme görevlerini oldukça iyi bir sekilde yerine getiren çesitli algoritmalar geliştirilmiştir. Böylelikle “öğrenme” teorik bir temele oturtulmaya başlanmıştır. Makine öğrenmesi bu konuyla ilgilenen bilim dalidir. Bu algoritmalardan yola çikilarak geliştirilen çok başarılı uygulamalar bulunmaktadır. Örnegin, konusma algilama için kullanilan çesitli yöntemler içinde en iyi sonuçlar verenler makine öğrenme algoritmaların kullanan sistemlerdir. Örüntü tanıma ve veri madenciliğinde de makine öğrenme algoritmaları kullanilmaktadır.
Metin Sıkıştırma
Özet - Veri sıkıştırmada ana amaç bilgiyi temsil etmek için gerekenden fazla bulunanlari azaltmaktir. Veri sıkıştırmanın tarihini Braille ve Morse kodlama oluşturur. Braille kodlama, 1820 yılında Louis Braille tarafindan körlerin okumasina imkan sağlamak için geliştirilmiş ve halen günümüzde kullanilmaktadır. Morse kodlama, ilk olarak 1832 yılında Samuel Morse tarafindan geliştirilmiş bir telgraf kodudur. Sıkıştırma yöntemleri kayipli ve kayipsiz olmak üzere iki ana grupta toplanir. Bilgi depolama ve metin dosyalarının sıkıştırmaılmasında kayipsiz sıkıştırma kosulu aranirken, ses ve imge dosyalarının sıkıştırılmasında bütünlügü bozmayacak kadar kayipli sıkıştırmaya izin verilmektedir. Bu makalede veri sıkıştırma yöntemleri “içerige dayali yöntemler”, “statik yöntemler (aritmetik kodlama, Shannon-Fano Kodlamasi, Huffman Kodlamasi)”, “dinamik kodlama yöntemleri (LZ, LZ77, LZW)” basliklari altında ele alinmıştır.
Modelleme ve Model Türleri
Özet - Model, gerçegin bir amaç için basitlestirilmis halidir. Modelleri fiziksel modeller ve simgesel modeller olarak iki ana bölüme ayirmak mümkündür. Bu yazıda model, model türleri ve özellikle matematiksel modelleme ve benzetim modellemesi ele alinmıştır.
Modülasyon ve Kodlama
Özet - Modülasyon, gönderilecek bilgiyi iletim ortamina uygun hale getirme işlemidir. Bu makalede modülasyon ve kodlama konusu, “modülasyon”, “modülasyon türleri (sürekli dalga modülasyonu, darbe modülasyonu)” ve “kodlama (kaynak kodlama, kanal kodlama)” ana basliklari altında ele alınmıştır.
Mültimedya Veritabanı Sistemleri
Özet - Mültimedya veritabanı sistemleri, büyük hacimli mültimedya verilerin uygun bir veri modeli kullanarak veri tabaninda saklanmasini ve bu verilere kullanıcı tarafindan yapılacak içerik-bazli erisimin en etkin biçimde sağlanmasini amaçlar. Bu makalede, mültimedya veritabanı sistemlerinde veri modelleme, veri endeksleme ve veri sorgulama konularında yapılan çalışmaları anlatilmaktadır.
Nesne-İlişkisel Veritabanı Modeli
Özet - Nesne-Iliskisel Veritabanı modeli, ilişkisel veritabanı model üzerine nesnesel özellikleri eklemek amaci ile ortaya atilmıştır. Modelin gereksinimi olan veri tanımlama, veri işleme ve sorgulama işlemleri SQL: 1999 (SQL3) standardında tanımlanmıştır. Bu çalışmada, nesne-ilişkisel model ve SQL:1999 sürümündeki uyarlamalarından bahsedilecektir.
Nesneye Dayalı Akilli Veritabanı Modeli
Özet - Günümüzde birçok bilgi sistem uygulamasi güçlü ve akilli bilgi yönetim sistemlerinin geliştirilmesini gerekli kilmaktadır. Bu da veritabanları ile bilgi tabanli sistemlerin bütünlestirilmesini gerektirmektedir. Diger taraftan, bilgi yogun uygulamalarda belirsizlik içeren veri ve bilgilerin işlenebilmesi oldukça önem kazanmıştır. Bu makale, belirsizlikler de içeren karmaşık bilgi yogun uygulamaların modellenebilmesi için geliştirilen nesneye dayali akilli bir veritabanı modelini tanitmaktadır.
Nitel Benzetim
Özet - Nitel benzetim, hakkinda bilgi eksikliği olan türevsel denklem kümelerini çözmek için geliştirilmiş bir yapay zeka yöntemidir. Bu yazıda, nitel benzetim algoritmalarını sayısal yaklasimlardan ayiran temel faktörler ve bu algoritmaların kuramsal özellikleri örneklerle anlatilacaktir.
Ofis Otomasyonu
Özet - Bu yazıda ofis otomasyonu konusu “otomasyonun ortaya çıkışı”, “otomasyonun is yasamindaki yeri”, “ofis otomasyonu tarihçesi”, “ofis otomasyon sistemleri”, “elektronik işle değişen süreçler” ve “otomasyonla artan yasam kalitesi” basliklari altında ele alınmıştır.
Optik Ağlar: Bilişim Otoyolları
Özet - Günümüzde hemen hemen tüm veri türleri sayısal ortamlara aktarilmakta, iletisimi de sayısal ağlar üzerinden yapılmaktadır. Hareketli görüntü, ses, İnternet uygulamalari, veritabanları, elektronik posta gibi değişik uygulamalar giderek artan hacimlerde bilgisayar ağlarınin imkanlarını kullanmaktadır. Artan iletisim ihtiyacini karsilayabilmek için yapılan arayislar sonucunda bakir tel, koaksiyel kablo, hava, uzay gibi değişik ortamlari kullanan iletisim ağları oluşmuştur. Fiber optik ortam üzerinden veri iletisimi çalışmaları da 1960’larda başlamıştır. Fiber-cam, saç teli inceliğinde çift katmanli ince uzun bir cam tüptür. Bu cam tüp içerisinden geçirilecek olan isik, elektrigin bakir tel veya koaksiyel kabloda ya da elektromanyetik radyo dalgalarının havada tasiyabileceginden çok daha fazla veriyi, çok daha uzun mesafelere tasiyabilmektedir.
Optik Bilgi İşleme
Özet - Optik, en basit tanımıyla, fiziğin isikla ilgili olaylari inceleyen dalidir. Optik bilgi işleme ifadesinden iki sey anlasilabilir: Optik bilginin işlenmesi veya bilginin optik olarak işlenmesi. Bu makalede optik bilginin işlenmesinden söz edildikten sonra bilginin optik olarak işlenmesi ele alınmaktadır. Bilgi teknolojisinin dört ana unsuru bilginin iletimi, işlenmesi, saklanmasi ve algilanmasidir. Optik lif kablolar, telefon konusmalari ve bilgisayar verilerinin bir yerden bir yere iletilmesinde yaygın olarak kullanilmaktadır. Kablosuz optik iletisimin de birçok uygulama alani vardır; tüketici ürünlerindeki uzaktan kumandalar bunun bir örnegidir. Optik teknolojiler, bilginin saklanmasi konusunda da önemli yere sahiptir. Bunun en yaygın örnegi optik disklerdir.
Otomatik Konusma Tanıma Projeleri (Türkiye’de)
Özet - Bu yazıda “otomatik konusma tanıma” kavrami kısaca açiklandiktan sonra, otomatik konusma tanıma uygulamasi içeren bir projenin çağrı merkezleri için tasidigi önem ve bu tür bir projenin uygulama asamalari açiklanmis, Türkiye’deki ilk otomatik konusma tanıma projesi örnekleri belirtilmiştir.
Oyunlar Kuramı
Özet - Günümüzde hâlâ oynanmakta olan bazi oyunların kökeni uygarlığın ilk asamalarına kadar uzanmaktadır. Oyunlar kuramının ortaya çıkışı ise oldukça yenidir. Günlük dildeki oyunla, oyunlar kuramının temel nesnesi olarak oyun kavrami arasindaki ilişki, sonucun, yalnizca bir tarafin ne yaptigina bağlı olarak belirlenmemesidir. Oyunculardan birinin yaptigi aynı hamle ya da hamle dizisi, diger oyuncuların ne yaptigina bağlı olarak çok değişik sonuçlara yol açabilir. Bu olgu, oyunlar kuramında “stratejik karsilikli bağımlilik” olarak adlandirilmaktadır. Bu makalede oyunlar kuramı “oyun nedir?”, “oyunlar kuramının tarihçesi”, “farklı oyun türleri”, “çözüm kavramlari” gibi ana basliklar altında ele alınmıştır.
Örüntü Tanıma
Özet - Örüntü tanıma; sinyal işleme, istatistik, yapay zeka, ve bilgisayar bilimlerinin kesistigi bir alandir. Geçmiste uygulamalari çok kisitli olan bu konu, bilgiişlemin ucuzlamasi ile üzerinde daha çok çalisilan bir konu olmuştur. Yüz tanıma, konusma tanıma, el yazısi tanıma gibi birçok alanda ürünler çikarilmis ve yaygın olarak kullanilmaktadır. Çalışmaları ve araştırma, özellikle insan-bilgisayar etkilesimini kolaylastirmak için devam etmektedir.
Petri Ağları
Özet - Bu bölümde bilgi akisinin yapısal ve soyut modeli olan Petri Ağları temel tanımlari ve özellikleri ile ele alınmaktadır. Petri ağlarınin matematiksel modeli verildikten sonra bu ağların kullanim alanlarından biri olan modelleme bu ağlarla nasil yapılır konusu üzerinde durulacaktir. Son olarak Petri ağlarınin yapısal ve davranissal özellikleri üzerinde durulmaktadır.
Portal Nedir?
Özet - Bu makalede son günlerde giderek önem kazanan ve İnternet’e “giriş kapisi” işlevi gören “portalların tanımı, işlevi, çesitleri, özellikleri, teknolojisi ve değerlendirme yöntemleri ele alınmıştır.
Özet - Programlama paradıgmalari, bir programcinin problemlere çözüm üretme yöntemini belirlerler. Farklı paradıgmalar, farklı programlama stilleri getirir ve programciların algoritmalara bakis seklini değiştirirler. Imperative (emir kipli) programlama, işlevsel programlama, mantik programlama ve nesneye yönelik programlama olarak dört temel programlama paradıgmasi vardır. Bu makalede programlama konusu bu dört temel paradıgmaya dayandirilarak ele alınmıştır.
Özet - Programlama dili, insanların bir problemin çözümünü bilgisayar ortaminda gerçeklestirebilmesi amaciyla programlar oluşturmasi için kullandigi bir dildir. Programlama dilinin bilgisayar tarafindan anlasilmasi için, o dilin sözdiziminin ve anlaminin makina diline çevrilmesi gereklidir. Makina dili, bir bilgisayarin dogrudan anladıgi gösterim olup, bilgisayarların ana dili olarak nitelenebilir. Bu makalede FORTRAN, ALGOL, PL/I, BASIC, APL, Simula 67, PASCAL, C, ADA, Smalltalk, C++, Java, COBOL, Lisp ve Prolog dillerinin temel özellikleri ele alınmıştır.
Radyo İletişimi
Özet - Bu çalışmada, radyo iletisiminin özellikleri ve kullanilan çesitli yöntemler açiklanmıştır. Frekans bandlarının isimleri ile Türkiye’de tahsis edilmis radyo ve televizyon frekans bandlari verilmiştir. Ayrica radyo iletisiminde kullanilan modülasyon yöntemleri ve frekans bandlari hakkinda da bilgiler verilmiştir.
Rasgele Değişkenler
Özet - Bu bölümde mühendislik ve bilimsel problemlerin çogunda kullanilmasi zorunlu olan rasgele değişkenlerin tanımı verilecektir. Ilk önce ayrik rasgele değişkenler üzerinde durulacaktir ve bu değişkenler için tanımlanan olasılık kütle fonksiyonu verildikten sonra değişkenlerin bağımsizlığı ve beklentileri üzerinde durulacaktir. Sürekli rasgele değişkenlerin de tanımı verildikten sonra bu değişkenler için tanımlanan olasılık yogunluk fonksiyonu, değişkenlerin bağımsizlığı ve beklentileri verilecektir.
Renkli Imgeler: Gösterimi, Nicemlenmesi ve Kıpırtılanması
Özet - Renkli imgelerin gösteriminde değişik koordinat sistemleri kullanilir. Çok yaygın olarak kullanilan ve kirmizi, yesil ve mavi renkleri gösteren RGB koordinat sistemi, video kamera ve CRT monitörlerin gösterim biçimine dayalidir. Aynı sekilde, CMY sistemi renkli yazıcilarda, YIQ sistemi, televizyon sinyallerinin iletiminde kullanilir. Diger bir grup koordinat sistemi ise, insan gözünün renk algilamasini daha iyi modelleme amaçlidir. Bu konuda çalışmaları yapan CIE (Uluslararasi renk komitesi) adli kurulus, insan gözünün algilamasini daha dogru yansitan L*a*b* ve L*u*v* renk koordinat sistemlerini tanımlamıştır.
Robotbilim
Özet - Robotbilim robotların tasarımı ve yapımı için kullanilan bilimsel yöntemleri ve teknolojik olanaklari inceleyen bilim ve teknik olarak tanımlanabilir. Robotların Kullanim alanlarına, tasarımına ve becerilerine göre değişen tanımlari vardır. Bir çok ülkede yapılan siniflandirmalar da birbirlerinden farklıliklar göstermektedir. Halen kullanilan robotlar sanayi ve hizmet robotlari olarak siniflandirilabilir. Algilayiciların, eyleyicilerin ve mimarinin seçimi, algilayicilardan gelen isaretlerin işlenip birlestirilerek algiların oluşturulmasi, algilara göre göreve bağlı olarak karar üretilmesi ve bu karari eyleme dönüstürecek komutların eyleyicilerde uygulanmasi konulari robotbilimin ana ugrasi alanlarını oluşturur. Robotbilim robotların tasarımı ve yapımı için kullanilan bilimsel yöntemleri ve teknolojik olanaklari inceleyen bilim ve teknik olarak tanımlanabilir.
Sağlık Bilişimi
Özet - Bilişim teknolojilerini kullanarak yapılan tibbi çalışma, egitim, iletisim, bilgi işleme, bilgi yönetme, tibbi sorun çözümü, tibbi karar verme ve bilimsel çözümleme yöntemlerini içeren, biyomedikal bilgi ve verinin saklanmasi, bu bilgilere erisim ve bilginin en iyi kullanımını sağlayan bir bilim dalidir. Saglik Bilişimi ya da Tip Bilişimi, bilişim teknolojileri ve tibbin farklı disiplinlerinin kesistigi bir yerde bulunmaktadır.
Sanal Elektronik Cüzdan (sE-Cüzdan) - Dr. Rifat Çölkesen
Özet - Bu makalede, elektronik ödeme sistemlerinin önemli bir parçasi olmaya aday ve kısaca sE-Cüzdan olarak adlandirilan bir sanal elektronik cüzdanin mimari modeli ele alınmıştır. sE-Cüzdan bir kredi karti, akilli kart, değer yüklenmis kart vb olmayip, hem yapısal hem de davranissal olarak ceplerde tasinan cüzdanların sanal ortamda sayısal uygulamasidir; ödemeler ceplerimizdeki cüzdanlar arasindaki oldugu gibi karsilikli olarak yapılmaktadır. sE-Cüzdan’i, daha önce yapılan çalışmalardan ayiran en önemli özelliği TCP/IP (IPv6) ağlar üzerinde hareketli bir nesne olmasi ve e-etkilesimlerinin dogrudan cüzdanlar arasinda gerçeklestirilmesidir; bankanin devrede olmasi seçimliktir. sE-Cüzdan mimarisi bölge kavramina dayandirilmıştır; askeri, sahip, serbest, banka ve arayüz/tasiyici olarak adlandirilan bes adet bölge olup bölgelere erisim farklı erisim haklara dayanilarak yapılabilmektedir. sE-Cüzdan, halihazirdaki elektronik ödeme sistemlerinin yerini dolduramadıgi ve nakit ödeme seklinde yapılan küçük miktardaki ödemelerin elektronik ortamdan yapılmasına yönelim için önemli uygulama olmaya adaydir. - Ege Kipman ve Rifat Çölkesen (Sayfa: 679)
Sanal Laboratuvarlar
Özet - Sanal laboratuvar terimi farklı anlama gelebilmektedir. Farklılik, temelde neyin ‘sanal’ oldugu üzerinedir. Kisinin laboratuvar ortamindaki varlığı sanal olarak sağlanabildigi gibi, laboratuvarin kendisi de sanal olarak tasarlanabilmektedir. Bilgisayar yazılım ve arayüz teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte ortaya çikan ‘sanal gerçeklik’ kavraminin bir yansimasi olarak, kisilerin bir ortamda bulunmadan orada bulunmuşçasina o ortamla etkilesmesini sağlayamaya çalisan düzenekler ‘sanal laboratuvar’ kapsaminda incelenmektedir.
Sanayi ve Ticaret Odalarında Bilişim Sektörü Örgütlenmesi
Özet - Meslek odalarındaki ilk bilişim sektörü örgütlenmesi Izmir Ticaret Odasinda (IZTO) gerçeklestirilmiştir. 1996’da bilişimcilerin kendi başlarına temsil edildigi Bilgisayar Komitesinin kurulmasinin ardindan, 2000’de Donanim ve Yazılım Komiteleri olarak iki ayri komite ile seçimlere girme olanağı elde edilmiştir. Odalarda meslek gruplarının oluşmasinda IZTO’daki çalışmalar öncü olmuş ve yenilenen TOBB yasasi geregi, Bilgisayar Donanim ve Yazılım Komitelerinin tüm odalarda yer almasi ve seçimlere bu gruplarla girilmesi sağlanmıştır.
Sayısal Kartografya ve Mekansal Bilişim
Özet - Yasadıgimiz yeryüzünü, baska bir ifadeyle (cografi) mekani keşfetmek, uygun olarak planlamak, verimli olarak kullanmak, doga ve insan etkilesimlerini daha iyi anlamak gibi birçok amaca yönelik olarak mekansal bilgi iletisim araci olan haritalar kullanilmakta ve haritalar ile ilgili hersey kartografya disiplininin ugrasi alanini oluşturmaktadır. Bilgi çağındaki gelişmeler, tüm disiplinlerde oldugu gibi harita ve mekansal bilgi (jeomatik ya da jeodezi ve jeoenformatik) bilimlerinde de modern teknolojilerin kullanımını kaçinilmaz kilmaktadır. Buna paralel olarak, haritacilik ve mekansal bilgi alaninda mevcut kavramlar ve teknikler hizla gelişmektedir. Özellikle kartografya alanindaki otomasyon çalışmalari ile başlayan, bilgisayar bilimleri ve elektronikten yararlanarak gelişen mekansal bilgi bilimleri ve teknolojileri, günümüzde “mekansal bilişim” olarak adlandirilmış ve sayısal haritalarla iç içe geçmis dogasi iki disiplinin bütünlesik (kartografya ve mekansal bilişim - cartography and geospatial informatics) olarak yapılanmasina neden olmuştur.
Sayısal Kütüphaneler
Özet - Sayısal kütüphane kavramı, genel olarak elektronik kütüphane ile eşanlamlı olarak kullanılmaktadır. Ancak, aralarında fark vardır. Barker (2002) elektronik kütüphaneler ve sayısal kütüphaneler arasindaki çizgiyi tanımlamıştır. Sayısal kütüphanelerde, bilginin tamami sayısal ortamda saklanir. Bilgiye ulasmak amaciyla verilen hizmetlere ve bilginin kendisine elektronik ortamdan erisilir.
Sayısal Uçurum
Özet - Bu yazıda, bilgi toplumuna yönelik toplumsal ve ekonomik dönüsümlerin, özellikle 1990’li yılların ikinci yarisinda ivme kazanmasiyla birlikte giderek belirginlesen sayısal uçurum olgusu tanımlanmıştır. Sayısal uçurum, bilişim teknikbilimi ve bu teknik-bilimin olanakli kildigi kaynaklara erisimde yasanan esitsizliği betimlemek üzere terimlestirilmis bir kavramdir. Yazıda, sayısal uçurumun küresel, bölgesel ve ulusal boyutlari ile erisimde söz konusu uçuruma yol açan ekonomik, siyasal, toplumsal ve ekinsel unsurlar ele alınmaktadır.
Sıralama ve Arama Algoritmaları - Dr. Rifat Çölkesen
Özet- Sıralama ve arama algoritmaları bilişim uygulamalarında önemli bir yer tutar. Çünkü bilginin saklanmasi ve gerektiginde bir parçasi ile diger bütününe erisilmesi, bilginin uygulama geregi sirali olmasi sikça gerekir; ve bu işlemin olabildigince az maliyetle yapılması istenir. Herbiri farklı bir gereksinime en iyi çözüm olabilen birçok sıralama ve arama algoritmasi geliştirilmiştir; kabarcik, kümeleme, hizli sıralama algoritmaları; ardisil ve ikili arama algoritmaları bunlara örnek olarak verilebilir. Bunlar arasindan uygulamaya en uygun olaninin seçilmesi, siralanacak ve üzerinde arama yapılacak verinin halihazirdaki durumuna ve nerede tutulduguna bağlıdir. Eger veri disk gibi saklama birimi üzerinde ise yer değiştirme işlemi az olan, iç bellekte tutuluyorsa bellek kullanımını fazla sisirmeyen ve zaman karmaşıklığı az olan algoritmalar seçilir. Bu çalışmada sıralama, arama algoritmaları ve çirpi fonksiyonu ele alınmış ve gözönüne alınması gereken unsurlar irdelenmiştir. - Rifat Çölkesen (Sayfa: 700)
Simgesel Hesap
Özet - Simgesel hesaplama, matematiksel işlemlerin bilgisayar yardimiyla tam ve hatasiz olarak gerçeklestirilmesi işlemiyle ugrasir. Bilgisayar üzerinde ilk simgesel hesaplama çalışmalari 1953 yılında başlamıştır; fakat düsünce daha eskiye dayanir. “Ilk programci” olarak bilinen Ada Lovelace’in öngörüsü günümüzde büyük ölçüde gerçeklesmiştir. Çünkü, günümüzde Reduce, Maple, Macsyma, Mathematica, Axiom ve MuPad gibi genel amaçli; CoCoA, GAP, Magma, Macaulay, Singular ve Schoonship gibi özel amaçli pekçok simgesel hesap sistemi yaygın olarak kullanilmaktadır.
Sistem Tasarımı
Özet - Bu bölümde bilgi sistemlerinin tanımı yapılip sistem türleri, ana sistem bilesenleri ve temel sistem mimarileri açiklanmaktadır. Bilgi sistemi geliştirme süreci özetlendikten sonra sistem tanımlamasi, sistem mimari ve arayüz tasarımının neleri içermesi gerektigi anlatilmaktadır. Özellikle büyük ve pahali sistemler için tasarım sirasinda dikkate alınması gereken etmenler açiklanmakta ve yaygın tasarım yöntemlerine deginilmektedir. Genel olarak, her türlü sisteme yalnizca yazılım veya yalnizca donanim gözüyle degil, bir bütün olarak, sistem gözüyle bakilmasi gerektigi vurgulanmaktadır.
Sonlu Durum Makinaları
Özet - Sonlu durum makinasi durum, geçis ve eylem üçlüsünden oluşan matematiksel bir modeldir; veri modeli olarak ta anilmaktadır. Durumlar, geçmisi saklar ve sistemin başlangıçtan o ana kadar ki giriş değişimlerini gösterir. Geçis, bir durumun değişimini gösterir. Eylem ise herhangi bir anda gerçekleştirilecek hareket olarak tanımlanir. Sonlu durum makinasi kuramı bilgisayar bilimlerinde temel bir konudur. Bu makalede sonlu durum makinalari matematiksel model açisindan ele alınmıştır; hangi uygulama alanlarında kullanilacağı açiklanmıştır.
Sorgulama Dilleri ve İşlenmesi
Özet - Sorgulama dilleri veritabanlarındaki ilişkileri yaratmak, ilişkilere yeni kayıtlar eklemek, değişiklikler yapmak ve daha da önemlisi, ilişkiler üzerinde sorgulama yaparak, aranılan sonuç kümelerini elde etmek amacı ile hazırlanmıştır. Burada, Sorgulama Dillerinin tarihsel gelişimleri ile en yaygın sorgulama dili olan SQL dili üzerinde durulmuştur.
Sürekli Sistemler: Sistem Dinamigi Yöntemi
Özet - Sürekli modellerde, değişkenler tüm bir zaman aralığı boyunca sürekli olarak değişebilirler; değişim her zaman tanımlıdir. (Örnegin, su havzalarındaki su seviyesi, bir ülkenin nüfusu, elektrik akimi ya da havanin kirlilik düzeyi). Bu tür sorunlar, uygulama alani ne denli farklı olursa olsun, benzer bir yöntem ile modellenip çözümlenebilirler. Bu ortak yönteme “sistem dinamigi” (ya da “dinamik sistem”) yaklasimi diyoruz. Bu makale, sürekli benzetimin en genel yöntemlerinden birisi olan sistem dinamigi yaklasiminin temel kavram ve araçlarını özetlemektedir.
TBD (Türkiye Bilişim Derneği)
Özet - Türkiye’nin bilgi işlem çalisanlarını bir çati altında toplayan Türkiye Bilişim Derneği (TBD), ülkenin en eski, en çok üyesi olan bilgi işlem meslek örgütüdür. TBD, kendilerini bilişimci olarak adlandiran 8 bilgi işlem çalisaninca Nisan 1971’de kurulmuş, Elektrik Mühendisliği dergisinin Agustos-Eylül 1971’de yayinladıgi Bilişim Özel Sayisi ve Bahar 1972’de yayinlamaya başladıgi kendi yayin organi ile kurulusunu ve amaçlarını kısa sürede geniş bir çevreye duyurmayi basarmıştır.
Bilişim kesiminin yeni bir ugras alani olarak örgütlenmesinde, meslek görev tanımlarının vb standartların tanımlanmasinda, Türkçe bilişim terimlerinin yerlesmesinde, devlet katinda meslegin gelişmesi için gerekli önlemlerin DPT ve bakanliklarca alinabilmesi ve bilgisayar gücünün verimli bir biçimde kullanilabilmesinde, bu amaçla strateji geliştirme ve yeni yatirimların olurlugu konusunda destek ve denetim sağlayan DPT EBI Sürekli Özel Uzmanlik Kurulu’nun oluşturulmasinda, Bes Yillik Kalkinma Planlarında ve Yillik Yürütme Programlarında bilgi işlem merkezlerinin ve bilişim çalisanlarının sorunlarının gündeme getirilmesinde, TBD Ulusal Bilişim Kurultaylarında bu sorunların enine boyuna tartisilmasinda, yaygın ögretim ile bilgisayar okuryazarlığı dogrultusundaki çabaların başlatilmasinda, yüksek ögretimde bilgisayar mühendisliği, orta ögretimde bilgisayar işletmenliği ögretiminin başlatilmasinda, kısaca, Türkiye’de bilişim düsüncesinin, giderek bilişim toplumunun temellerinin atilmasinda TBD baslica etmen olmuştur.
TBD BIMY - Bilgi İşlem Merkezi Yöneticileri Semineri
Özet - TBD-BIMY, Türkiye Bilişim Derneği tarafindan her yil nisan ayinda Antalya'da düzenlenen Bilgi İşlem Merkezi Yöneticileri semineridir.
Kamu ve özel kesimde çalisan Bilgi İşlem Merkezi (BIM) yöneticileri ve görevlilerini bir araya getiren ve üç gün süren seminerde, bilişim teknolojilerindeki gelişmeler ele alinirken, BIM çalisanlarının güncel bilgiler edinmesi ve deneyimlerin paylasilmasi hedeflenmektedir.
TBD Bilişim Dergisi Bilimkurgu Öykü Yarışması
Özet - Türkiye Bilişim Derneği’nin aylik yayin organi Bilişim Dergisi tarafindan düzenlenen TBD Bilişim Dergisi Bilimkurgu Öykü Yarismasi, 1998’den beri her yil yapılmaktadır.
TBD, teknolojik yenilikler karsisinda, “bundan sonra ne olacak” ya da “su anda ne oluyor” sorularını yapıtlariyla soran ya da bu sorulara yapıtlariyla yanit arayan bilimkurgu meraklilarına yönelik olarak düzenledigi yarismaya katilan öyküler, tasidiklari bilimkurgusal ögelerin yani sira yazarin Türkçe’ye hakimiyeti, metnin biçimsel ve estetik niteliği de göz önüne alinarak değerlendirilirler.
Yarismada ödüle değer bulunan öyküler, TBD’nin aylik yayin organi olan Bilişim Dergisinde yayimlanir.
TBD Genç Bilişimciler Necdet Bulut Bilim Ödülü
Özet - Türkiye Bilişim Derneği (TBD), üniversitelerimizde bilişim egitimi gören öğrencilere yönelik olarak Genç Bilişimciler Necdet Bulut Bilim Ödülü adı altında bir yarisma düzenlemektedir. Bilimsel çabaların değerlendirildigi bir yarisma ile sahibini bulan bu ödül, Trabzon’da ugradıgi silahli saldiri sonucunda 8 Aralık 1978’de yaşamiını yitiren eski TBD Baskani Dr. Necdet Bulut’un anısını yaşatmayı hedeflemiştir.
Ilki 1982’de düzenlenen ve gençlerin bilimsel çalışma ve yaratici düsünce ürünleri ile katildiklari yarisma, genç bilişimcileri bilim adami olmaya özendirmeyi amaçlamaktadır.
TBD Kamu-BIB (Türkiye Bilişim Derneği Kamu Bilgi İşlem Merkezi Yöneticileri Birliği)
Özet - Türkiye Bilişim Derneği Kamu Bilgi İşlem Merkezi Yöneticileri Birliği Çalışma Grubu, tüm kamu kurum ve kuruluslari bilgi işlem birimlerinin sorunlarına ortak çözümler aramak, üretmek ve bilgi işlem birimleri arasindaki mesleki dayanismayi sağlamak ve geliştirmek, ülke yönetimine öneriler oluşturmak ve takipçisi olmak amaciyla kurulmuş ve bu dogrultuda çesitli çalışmaları yapmıştır.
TBD Ulusal Bilişim Kurultayı
Özet - TBD Ulusal Bilişim Kurultayi, Türkiye Bilişim Derneği tarafindan toplumun tüm kesimlerinin katilimiyla 1976'dan bu yana her yil gerçeklestirilen, ülkemizin en eski, en geniş kapsamli bilişim etkinliğidir. Açikoturum, forum, bildiriler, çalışma gruplari ve egitim seminerleri gibi birçok başlık altında düzenlenen etkinlikleri içeren TBD Ulusal Bilişim Kurultaylarında, bilişim teknikbilimindeki gelişmeler ile bu gelişmelerin bilimsel, toplumsal, ekonomik, siyasi ve kültürel yanlari ve etkileri, konularının uzmanlari tarafindan değerlendirilir; ülkemizin bilişim toplumuna dönüsmesi ve bilişim alanindaki yeniliklerin ulusal gelişmemize katkisini etkin ve sürekli kilmak amaciyla politikalar üretilmesi sağlanir.
TBD Yaşam Boyu Hizmet Ödülü
Özet - Türkiye Bilişim Derneği, yasami boyunca bilişim alanindaki çalışmalarını yorulmaksızın sürdüren, gerek bilişim mesleginin gelişmesi, gerekse bilişim toplumuna dönüsme sürecimize dogrudan katki vermis seçkin üyelerine duydugu minnet borcunu ve derin saygisini kendilerine Yasam Boyu Hizmet Ödülü sunarak simgelemektedir.
1996’da verilmeye başlanan Yasam Boyu Hizmet Ödülü, başlangıçta Türkiye Bilişim Derneği ile Bilgi İşlem Hizmetleri Derneği TÜBISAD’in ortak bir ödülü olarak “TBD-TÜBISAD Ömür Boyu Hizmet Ödülü” adı ile anilmis, 2003 yılından başlayarak ödülün adı “TBD Yasam Boyu Hizmet Ödülü” olarak değişmiştir.
TBV (Türkiye Bilişim Vakfı)
Özet - Türkiye Bilişim Vakfı (TBV), 1995 yılında kurulan ve kamu yararina çalışmaları yapan bir sivil toplum kurulusudur. Bilişim alaninda yer alan üç önemli kesimin (kullanıcılar, bilişim şirketleri, akademisyenler) kuruculari arasinda temsil edilmesine özen gösterilmiştir. Bilgi Toplumuna dönüsmüs bir Türkiye amaçlamis ve bu hedefe ulasmak için gerekli toplumsal ve teknolojik dönüsümü hizlandirmayi görev edinmiştir. Bu dogrultuda bir çok projeyi gerçeklestiren TBV, çalışmalarını sürdürmektedir.
TBV Basın Bilişim Okulları
Özet - “Bilişim ve Bilgi Toplumu kültürünün geniş kesimlere yayilmasi ancak basının desteği ile gerçeklestirilebilir.” Görüsünden hareketle başında bilişim alaninda çalisanlarına temel ve güncel bilişim kavramlarının anlatilmasi amaciyla Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) tarafindan Basın Bilişim Okullari düzenlenmiştir. Konularında uzman bilişimcilerin 1 ya da 2 saatlik seminer vererek katildigi bu okullar 1999 ve 2003 yıllarında olmak üzere iki kez düzenlenmiştir. Ayrica 2000 yılında her ay bilişim sektöründen üst düzey bir kisi basına konusuyla ilgili bir seminer vermiştir.
TBV Bilişim Medya Ödülleri
Özet - Türkiye Bilişim Vakfı 1996 yılında bilişim gazeteciliğini özendirmek, yazarların bilgi toplumu konularına egilmelerini sağlamak ve medyada bilişim alanindaki çalışmaları desteklemek amacıyla “Bilişim Medya Ödülleri” adında bir ödül duyurdu. 1997, 1998 ve 1999 yıllarında verilen ödüller, 2000 yılında ortaya çikan ekonomik kriz nedeniyle 2001 yılında kaldirilmıştır.
Çalışmaları medyadan değerli uzmanlardan oluşan çalışma grubunun önerileriyle başlamis ve hazirlanan ödül yönetmeliği her yil kazanilan deneyimlerle geliştirilmiştir. Çesitli kategorilerde adaylar arasindan jürinin seçtigi medya mensuplarına ödülleri düzenlenen törenlerle verilmiştir.
TBV “Türkiye Bilişim Stratejileri” Projesi
Özet - Türkiye Bilişim Vakfı kuruldugunda, o güne kadar Türkiye’de bilişim ile ilgili bir strateji çalışmasi yapılmadıgini dikkate alarak bu konuyu ele almaya karar verdi. Bir çalışma grubu oluşturarak Türkiye için bilişim stratejilerinin belirlenmesine başlandi. Projenin esgüdümünü TBV Yönetim ve Yürütme Kurulu üyesi Emrehan Halici yapti.
Teknoparklar
Özet - Dünyanin farklı bölgelerinde 1950’li yıllardan beri akademik kurumlar, yüksek teknoloji ve bilgi-yogun kuruluslar arasindaki bilgi aktarimini ve “start-up”ların oluşumunu özendirecek altyapıyi sağlamak üzere kurulmakta olan teknoparkların ülkemizdeki kısa geçmisi 2001 yılında yasalasmis olan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri'ne dayanmaktadır. Dünya uygulamalari büyüklük, kapsam ve nicelik olarak farklılik göstermekle birlikte, teknoparklar sürdürülebilir Bölgesel Yenilikçilik Sistemlerinin gelişimi ve bölgenin Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) potansiyelinin uluslar arasi olmasi yönünde önemli bir etken olarak ortaya çikmaktadır. Ulusal ve yerel idarelerin teknoparkların bu yönde gelişimini destekleyecek ve hizlandiracak politika ve stratejileri oluşturduklari gözlenmektedir. Yasallasmis olan Teknoloji Bölgeleri Kanunu, teknoparkların kurulumu ve idaresi ile ilgili esaslari düzenlemekte ve teknoparkların bir Ar-Ge çekim merkezi olarak gelişmesine katkida bulunabilecek özendirme ögeleri içermektedir. 2001 yılından sonra teknoparkların kurulmasi hizlanmis ancak pek çok teknoparkin projesi henüz başlangıç ve planlama asamasindadır.
Telsiz Duyarga Ağları
Özet - Mikro elektro-mekanik sistem (MEMS), telsiz iletisim ve sayısal elektronik teknolojilerinde son yıllarda yasanan gelişmeler düsük maliyetli, güç ihtiyaci az olan, çok fonksiyonlu duyargaların üretilebilmesine olanak sağlamıştır. Algilama, haberlesme ve işlem güçlerine sahip, kısa mesafelerde telsiz hatlar üzerinden haberlesebilen küçük duyargalar, çok sayida duyarganin birbiri ile isbirliği yaparak bir nesne veya olayi algilamalari fikrine dayanan duyarga ağları kavraminin oluşturulmasina imkan sağlamıştır. Bu makalede duyarga ağları uygulamalari, temel tasarım parametreleri ve her katmanda kullanilan veya önerilen protokoller incelenmektedir.
Tıp Bilişimi Derneği
Özet - Tıp Bilişimi tibbi problem çözümü, tibbi karar verme teknikleri, biyomedikal bilgi ve verinin depolanmasi, bunlara erisilmesini ve en iyi biçimde kullanımını sağlayan bilim dalidir. Tip Bilişimi tip, bilişim teknolojileri ve farklı disiplinlerinin kesistigi bir yerde bulunmaktadır.
1999’da kurulan Tip Bilişimi Derneği, ülkemizin; tip bilişimi uzgörüsünü, stratejisini, hedeflerini ve politikalarını belirlemek üzere çalışmaktadır.
Turing Makinesi
Özet - Bu bölümde Turing makinesinin ne oldugu verildikten sonra yapısal olarak Turing makinelerinin gösterecegi çesitler üzerinde durulacaktir. Her problem için bir Turing makinesi tanımlamaktansa, bütün problemler için çözüm üretecek olan Evrensel Turing makinesi irdelenecektir ve Church hipotezi verilecektir. Turing makinelerinin işlevsel olarak çesitleri üzerinde durulduktan sonra Turing makinesinin mucidi olan Alan Mathison Turing’in kısaca hayati üzerinde durulacaktir.
TÜBIDER Bilişim Sektörü Derneği
Özet - Türkiye’de bilişim ürün ve hizmetleri sağlayan bilişim firmalarının bir araya gelmesi ile 1999’da kurulan TÜBIDER, bilişim sektörünün yasadıgi sorunlara, saptanan eksik ve yanlis uygulamalara örgüt yaklasimi ile çözümler getirmek için çalışmakta, sektörün yarattigi ekonomik ve toplumsal değeri artirmak ve korumak için çaba göstermekte, bu amaçla sektörün ülkeye yayilmis tüm firmalarını bir çati altında toplayarak güçlü bir hareket odağı olmayi hedeflemektedir.
TÜBISAD - Bilişim Sanayicileri ve Isadamlari Derneği
Özet - TÜBISAD, bilişim sirketlerinin temsil edildigi en eski sivil toplum kuruluslarından biridir. TÜBISAD’in üyeleri için var olma amaci, bilişim sirketlerinin haklarını korumak ve katma değer sağlamaktir. TÜBISAD ayrica Türkiye’de kalkinmanin bilişimle olacağına inanmaktadır.
TÜBITAK BILTEN -Bilgi Teknolojileri ve Elektronik Araştırma Enstitüsü-
Özet - 1985’te Orta Dogu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBITAK) arasinda imzalanan protokolle çalışmalarına başlayan Bilgi Teknolojileri ve Elektronik Araştırma Enstitüsü (BILTEN), bilgi teknolojileri, elektronik ve ilgili alanlarda kamu ve özel sektör kuruluslari ile ulusal ve uluslararasi projeler yapmakta, danışmanlık hizmetleri sağlamaktadır. BILTEN’in hedefi, teknolojik gelişmeleri yakindan izleyerek araştırma ve geliştirmeye dayalı projelerde öncülük etmek, geliştirilen teknolojik ürünlerin endüstriyel üretimine katki sağlamak üzere Türkiye’de bir referans merkezi olmaktir.
TÜBITAK BTAE -Bilişim Teknolojileri Araştırma Enstitüsü-
Özet - Bilişim Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (BTAE), özerk bir kurum olan Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBITAK)’nun Marmara Araştırma Merkezi (MAM)’a bağlı olarak etkinlik gösteren bir araştırma ve teknoloji geliştirme kurulusudur. 1990 yılında kurulan Enstitü, 1995 yılında yeniden örgütlenmiştir.
BTAE’nin ülküsü, Türk Bilişim Endüstrisinin rekabet gücüne ve Türk toplumunun bir bilgi toplumuna dönüsmesine katki yaparak, bilişim teknolojileri alaninda uygulamali araştırmalar yapan önder bilim ve teknoloji merkezi olmaktir. Ilgi alanlari, bilişim teknolojileri, iletisim teknolojileri, yazılım mühendisliği, benzetim teknolojileri ve bunların gerektirdigi elektroniktir.
TÜBITAK BTE -Bilişim Teknolojileri Enstitüsü-
Özet - Bilişim Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (BTE), özerk bir kurum olan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBITAK)’nun Marmara Araştırma Merkezi (MAM)’ne bağlı olarak etkinlik gösteren bir araştırma ve teknoloji geliştirme kurulusudur. 1990 yılında kurulan Enstitü, 1995 yılında yeniden örgütlenmiştir.
BTE’nin ülküsü, Bilgi ve Iletisim alaninda özgün, kritik teknolojiler üreten önder bilim ve teknoloji odağı olmaktir.
TUBITAK ULAKBIM (Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi)
Özet - UlakNet Türkiye’deki tüm üniversiteler ile bunların fakülte ve diger alt birimleri, TÜBITAK birimleri, Askeri Okullar, Harp Akademileri ve Polis Akademileri, Türk Tarih Kurumu, Milli Kütüphane, YÖK, ÖSYM, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ve Türk Silahli Kuvvetleri’nin Ar-Ge birimlerinden oluşan kurumlara ücretsiz hizmet sağlamaktadır. Bu uçlarda İnternet’e bağlı bilgisayar sayıisinin 80.000’nin üzerinde oldugu, yaklaşık 65.000 ögretim görevlisi, araştırmaci ve 500.000 kadar üniversite ögrencisinin yararlanmakta oldugu öngörülmektedir.
TÜBITAK Vizyon PRIVATE 2023 Teknoloji Öngörüsü: Bilgi ve İletişim Teknolojileri
Özet - Bu makalede, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun direktifi dogrultusunda TÜBITAK tarafindan 2002 de başlatilmis olan ve Türkiye’nin 2003-2023 döneminde uygulayacağı bilim ve teknoloji politikalarını belirlemeyi amaçlayan “Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri” çalışmasinin önemli bilesenlerinden biri olan, “Teknoloji Öngörü Projesi”nden söz edilmektedir. Toplam 12 alan için yapılması planlanan teknoloji öngörüsü çalışmasi alanlarından biri de “Bilgi ve Iletisim Teknolojileri” olarak belirlenmiştir. Bu çalışmada Türkiye’nin Bilgi ve Iletisim Teknolojileri uzgörüsü asağıdaki sekilde belirlenmiştir:
“GSMH’sinin sürdürülebilir sekilde büyümesine;
- yarattigi markalari ve teknolojileri ile dogrudan,
- sağladıgi iletisim olanaklari ve bilgi kaynaklari üzerinden diger sektörlere verdigi destek ile dolayli olarak, giderek artan oranda katkida bulunan ve
- en az üç BIT alaninda dünyada ilk akla gelen ya da tercih edilen ülke konumunda olan bir Türkiye.”
Tüm İnternet Derneği (TID)
Özet - 1997 yılında Tissad (İnternet Servis Sağlayicilari Derneği) adıyla kurulan dernek, 2002 yılınin Haziran ayina kadar Türk İnternet Sektörünün erisim ve altyapı sorunlarına ilişkin tespitler, çözüm önerileri, serbest rekabet ortaminin tesis edilmesine yönelik girişimler vb faaliyetlerde bulunmuş, Telekomünikasyon Kurumu, Rekabet Kurumu, Ulastirma Bakanliği gibi kamu kurumlari nezdinde karar alma süreçlerine katki vermis ve kamuoyunu bilgilendirme yolunda görevler üstlenmiştir. Diger sivil toplum örgütleri ile ortak çalışmaları yapmis, İnternet Hukuku ve sektörün düzenlenmesi ile ilgili sonuç alici girişimlere imza atmıştır. 2002 yılınin ortalarında dernek yeniden yapılanarak çalışma alanini genişletmis ve tüm sektörü kucaklayan bir yapıya bürünerek Tüm İnternet Derneği adıni almıştır.
Türk Cumhuriyetleri Bilgi Teknolojileri Çalışma Grubu
Özet - Bilişim teknolojilerinin dogurgan olmasi nedeniyle, Türk Cumhuriyetleriyle kalici is birliğinin sağlanabilmesi için öncelikle bilişim sektörü alaninda is birliğine önem verilmesi öngörülmüstür. Çalışma Grubu, bu amaçla kurulmuştur. Henüz ülkemizde bilişim sektörünün belli bir sahibi olmamasina karsilik, yazılım geliştirme konusunda sağladıgi destekler ve elektronik ticaret konusundaki görevleri nedeniyle Dis Ticaret Müstesarlığı buna en yakin makam konumundadır. Çalışma Grubu bu nedenle Dis Ticaret Müstesarlığı bünyesinde kurulmuştur.
Türkçe Bilişim Terimleri
Özet - Bilişim mesleginin Türkiye’de belirginlesmeye yüztuttugu 1960’ların ortalarından başlayarak, bilgi işlem, komut, bellek gibi terim niteliği tasiyan Türkçe sözcükler kullanilmaya başlanmıştır.
Yeni teknikbilimlerle birlikte, genellikle Bati kökenli sözcüklerin Türkçeye girmesi gelenek olmuşken, Türkçenin gücüne inanan meslek öncülerinin ve Türkiye Bilişim Derneği (1971) ile Bilişim dergisinin (1972) uzun soluklu, ilkeli ve örgütlü yaklasimlariyla lokomotif, radyo, televizyon sözcüklerinin kolayca benimsendigi bu eski gelenek, yerini donanim, yazılım, bilgisayar, işletmen, bilişim, iletisim gibi yepyeni sözcüklere ve bu yeni teknikbilimi özümsemeye istekli, teknikbilimsel öncülügü özleyen, özgüvene dayali yeni bir ulusalci aydinlanmaya birakmıştır. Bu yazıda bu başarıyi sağlayan ilkeler, yöntem ve yaklasimlar anlatilmaktadır.
Türkçe Doğal Dil İşleme
Özet - Dogal dil işleme, ana işlevi dogal bir dili çözümleme, anlama, yorumlama ve üretme olan bilgisayar sistemlerinin tasarımını ve gerçeklestirilmesini konu alan bir bilim ve mühendislik alanıdır. Dogal dil işleme önümüzdeki yıllarda insanların bilgisayarlar ile etkileşimlerinde temel birtakim değişiklikler getirmeye aday teknolojilerden biridir. Bu yazıda çok kısa olarak dogal dil işleme tanitilmis ve daha sonra son 30 yilda Türkçe için geliştirilen dogal dil işleme teknolojileri ve uygulamaları özetlenmiştir.
Türkiye Bilişim Basını
Özet - Bu makalenin konusu bilgisayar ve bilgi teknolojilerini ana konusu olarak işleyen, bağımsız (dergi ya da gazete eki olmayan) satılan/dağıtılan ve profesyonel yayın düzeyine ulasan süreli Türkçe yayınlardır. Bu kapsamda geçmisten günümüze yayinlanmış tüm yayınların, yayıncı kuruluşları ve yayına başlama/bitiş tarihleri yayın adına göre alfabetik olarak sıralanmış bir çizelge şeklinde verildi. Bilgisayar basınında süreli yayınlar kapsamında Mart 2004 itibari ile yayınını sürdüren yazılı yayınların alfabetik sırada Web adresi, boyutu, yayına başlama tarihi, dağıtım şekli, içerik ve hedef kitlesi belirtildi.
Türkiye Bilişim Şûrası
Özet - Türkiye Bilişim Şûrası, ülkemizin bilişim toplumuna dönüstürülebilmesi ve bilişim teknolojilerini hem kullanan hem de üreten bir konuma gelmesi için gerekli stratejileri tanımlamak üzere Basbakan Bülent Ecevit’in 4 Eylül 2001 tarihli yazısıyla başlatılan çalışmaları sonucunda gerçeklestirilmiştir.
10-12 Mayis 2002 tarihlerinde, Basbakanlik Müstesarlığı, Türkiye Zeka Vakfı (TZV), Türkiye Bilişim Derneği (TBD), Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) ve Türkiye Bilgi İşlem Hizmetleri Derneği (TÜBISAD)’in ortak girişimi ile Ankara’da düzenlenen Türkiye Bilişim Sûrasi’nda 300’ün üzerinde uzmanın 8 ay süren yoğun çalışmalarıyla hazırladığı raporlar ele alınmıştır.
Türkiye Bilişim Tarihi Zaman Dizimi
Özet - Bu yazı Türkiye’nin Bilişim tarihindeki kilometre tasi olarak tanımlanabilecek gelişmeleri 1960 yılından başlayarak kronolojik bir sırada vermektedir. Gelişmelerin başlığı tarihleri ile birlikte çizelgelenmiştir.
Türkiye Kamu Kesimi Bilişim Tarihi (1960-1990)
Özet - Makalede Türkiye’nin Kamu Kesimin bilişim tarihi 1960 ile 1990 yılları arasında anlatılmaktadır. Mutlulukla hemen söyleyebiliriz ki, ülkemiz bilişim evrimini hemen hemen çağın gelişmis ülkelerine kosut düzeyde izlemis ve uygulamaya koymaya çaba harcamıştır. Ancak kimi özel alanlarda başarılı olunmasina ragmen tüm alanlarda pek başarılı olundugu söylenemez. Donamim alanindaki gelişmelerin ülkemize ve özellikle kamu kesimine yansimasi asağıdaki dönemlere göre ele alınmıştır. Ilk dönem (1927-1960): Yari Özdevimli Delikli Kart Muhasebe ve Istatistik makineleri kullanımı, ikinci dönem (1960-1985): Ana ve Mini Bilgisayarlar ve üçüncü dönem (1985 den sonrasi): Kisisel Bilgisayarlar ve Bilgisayar Ağları.
Türkiye’de Bilişim ve Etik
Özet - Içinde bulunulan çağda yasanan gelişmelerin odağında bilişim teknolojilerinin etkileri var. Günümüzde bilişim teknolojilerinin, özellikle de İnternet ortaminin kullanımı hizla artiyor. Etik değerlere uymanin ve hukuki düzenlemeler yapmanin önemi giderek artiyor. Bilişim teknolojileri ile ilgili iki sivil toplum kurulusu olan Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) ve Türkiye Bilişim Derneği (TBD) etik konusunu mesleki açidan bilişim sektörü temelinde gündemde tutan çalışmalarına kosullar zorlayici olmadan başlamislardir.
Etik ilkelere uyma zorlama ile degil gönüllü olarak ve sorumluluk duygusu içinde olabilir. Mesleki kalite ve kaygi ile denetim duygusu gelişmis örgütlü ve sahipli bir sektör olabilmenin yolu da kendine özgü etik ilkeler geliştirebilmekten geçmektedir.
Türkiye’de İnternet
Özet - Konvansiyonel kavramların başlarına “e” ön eki koyarak oluşturulan “e-devlet”, “e-ticaret”, “e-tanitim”, “e-gazete”, “e-posta”, “e-belediye” gibi kavramlar aslinda tüm dünyada bilgi toplumuna geçisi simgelemektedir. Örnegin, AB ülkelerinde vatandasların bilgi okuryazari olmalari ve etkin İnternet kullanmalarını sağlayacak “e-Europe” kapsaminda “e-dönüsüm” projeleri süregelmekte ve hizli bir süreç yasanmaktadır. Ülkemizde de, gerek 2001 yılında imzaladıgimiz “e-Europe+” anlasmasi kapsaminda, gerekse e-dönüsüme ayak uydurma çabalariyla servişlerini İnternet’e tasiyan özel sektör ve kamu kurumlarının faaliyetleriyle belirli bir asamaya gelindiginden bahsedilebilir. Türkiye İnternet’e 12 Nisan 1993’ten beri bağlıdir. 64 kbps olan bu ilk bağlantı Ortadogu Teknik Üniversitesi’nden Washington’a gerçeklestirilmiştir. Bu yazıda Türkiye’de İnternet’in gelişimi evreler halinde ele alınmıştır.
Türkiye'de İnternet Konferansları
Özet - Inet-tr, “Türkiye'de İnternet” Konferanslari, http://inet-tr.org.tr/, Türkiye İnternet’inin emekleme günlerinde, Türkiye'de İnternet’le ilgili tüm kesimleri bir araya toplayarak sorunlara çözüm aramaya ve Türkiye İnternet’ine ivme vermek amaciyla yola çikmıştır. Giderek, Türk İnternet camiasinin yillik bulusma noktasi, bilgi ve deneyim paylasim ortami, sorunlara beraberce çözüm aranan, farklı bakis açisi ve görüslerin tartisildigi bir platform, ortak akil oluşturma çabalarına destek veren bir konferans olmayi hedeflemiştir.
İnternet Konferansı Üniversitelerde başlamis, Bilişim sektörünün destegiyle akademisyeninden, sektör temsilcilerine, bürokratindan, isadamina, uzmanindan yeni başlayan kullanıcısına İnternet’le ilgili tüm kesimleri kapsamaya çalismıştır. Türkiye İnternet’inin büyüme sancilari çektigi zamanlarda Türk İnternet sektörünün sesi olmaya çalismis, Istanbul’da Askeri Müze’de sabitlemis, ama telekom sektöründeki tekellesmenin sonucunda İnternet sektörü çökünce, tekrar Üniversite ağırlikli bir yapıya dönmek zorunda kalmıştır. Türkiye'de İnternet Konferanslari dizisi, Türkiye İnternet’in camiasina bulusma, sorunlari tartisma, yenilikleri, deneyimleri paylasma ve ortak akil oluşturma ortami olarak varlığıni sürdürmeye kararlidir.
TÜSIAD -TBV eTR Ödülleri ve Kongresi
Özet - Türk Sanayicileri ve Isadamlari Derneği (TÜSIAD) ve Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) her yil birlikte “eTR Ödülleri ve Kongresi”ni düzenlemektedirler. eTR Kongresi ile Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüsmesi için gerçeklestirilen ve gerçeklestirilmesi hedeflenen çalışmaların tartışıldığı ve dünyadaki gelişmelerin paylaşıldığı bir ortam yaratılması amaçlanmaktadır. eTR Ödülleri ile de başarılı uygulamaların kamuoyuna tanitilmasi ve tesvik edilmesi hedeflenmektedir.
Uluslararasi Bilgisayar ve Bilgi Bilimleri Sempozyumu (ISCIS- International Symposium on Computer and Information Sciences)
Özet - Uluslararasi Bilgisayar ve Bilgi Bilimleri Sempozyumu (ISCIS), nitelikli uluslararasi bilimsel çalışmaları bir araya getirmek üzere 1986 yılında başlatilan ve her yil düzenlenen bir sempozyum dizisidir.
ISCIS, bilişim araştırmacilarına, çalışmalarını uluslararasi ortamlara aktarabilmeleri ve yurtdisindaki gelişmeleri izleyebilmeleri açisindan önemli bir ortam yaratmaktadır.
UML
Özet- Içerisinde yazılım olan sistemlerin üretimi uzun zamandan beri modelleme gerektiren alanlardan birisi olmuştur. Temel neden olarak ta yazılım ve yazılım ürünlerinin karmaşıklığı gösterilebilir. UML (Unified Modeling Language) bir anlamda bu çabaların ulastigi son ve en kapsamlı adımlardan biridir. UML adında da ifade edildigi üzere bir modelleme dilidir. UML semalari için kesin çizgileri ile hangi mühendislik asamasinda ve hangi ayrintida kullanilacağına dair bir kurallar dizisi konmamıştır. Dolayisiyla uygulamacilar semalari istedikleri asamada, içeriklerinde istedikleri kombinasyonlari kullanarak çalisabilirler. Bu yazıda UML konusu teknik açidan ele alınmıştır.
UNIX - Linux
Özet - Gelişimi 60’li yılların sonunda AT&T Bell Laboratuarlarında başlayan UNIX, çok kullanıcılı, çok görevli ilk işletim sistemi modelidir. Ilk zamanlar yeni bir işletim sistemi olarak geliştirilen UNIX’in gelişimi ilerledikçe birçok firma tarafindan türevleri ortaya konulmuş ve artik UNIX bir işletim sisteminden çok bir işletim sistemi modeli olarak anilmaya başlanmıştır. Daha sonra açik kaynak kodlu mimari ile geliştirilen UNIX türevleri ortaya çikmis ve UNIX sistemlerinin popülerlesmesine neden olmuştur. Bu sistemlerin günümüzde en yaygın olarak kullanilani Linux’tur.
Uzman Sistemler
Özet - Uzman sistemler yapay zeka biliminin en yaygın olarak kullanilan teknolojilerinden birisidir. Problemlerin çözülmesinde uzmanlar tarafindan kullanilan bilgilerin bilgisayar ortamina alinarak aynı problemleri bilgisayarların da bir uzman gibi çözebilmelerinin sağlayan bir teknolojidir. Uzman sistemler uzmanların çok zor bulundugu, problemi çözecek matematiksel bir algoritmanin bulunmadıgi, yogun bilgi gerektiren ve çok sik tekrarlanan problemlerin çözülmesinde etkin olarak kullanilmaktadır. Bir uzman sistemin en temel elemanlari, bilgilerin saklandigi bilgi tabani ve bu bilgiler ile problemlerin çözüldügü çikarim mekanizmasidir. Sonuçların kullanıcıya anlatildigi ve çözüm yöntemi ile ilgili olarak açiklamaların yapıldigi kullanıcı arabirimi de uzman sistemlerin önemli elemanlarından birisidir.
Üst Arama Motorları
Özet - İnternet, yaygınlasmasiyla beraber bilgiye erisimin en fazla tercih edildigi kaynak haline geldi. Bu geniş bilgi deposu içinde hizla artan belge sayisi, kullanıcıların aradıklari bilgiye kısa zamanda ulasma ihtiyacini karsilayan ve günümüzde yogun olarak kullanilan arama motorlarının temelini oluşturan “bilgi erisim sistemlerini (BES)” gündeme getirdi.
Geleneksel arama motorlari ile üst arama motorlari karsilastirildiginda, üst arama motorlarının dizinleme yapmayan, bilgi ihtiyacini birkaç arama motoru kullanarak gerçeklestiren akilli ajanlar olduklari söylenebilir. Üst arama motorlarına bir bilgi ihtiyaci ulastiginda, bu bilgi ihtiyacini belirli bir sorgu ifadesine dönüstürerek alt ajanlara iletilir; alt ajan alinan bu sorgu ifadesini sorumlu oldugu arama motorunun söz dizim kurallarına uygun bir hale getirir ve ilgili arama motoruna bu sorguyu ileterek erisim çiktisini üst arama sistemine iletir. Üst arama sistemi farklı ajanlar tarafindan gönderilen erisim çiktilarını uygun yöntemlerle birlestirir ve sonuç erisim çiktisini tek bir liste olarak kullanıcıya sunar. Bu makalede üst arama motorlari ele alınmıştır.
Vekil (Proxy)
Özet - Bilgisayar dünyasinda kullanıcıların gerçek sunucuya erismeleri yerine onun vekiline bağlanarak hizmet almalari oldukça yaygındir. Bu tür hizmetlerin verilmesini sağlayan, gerçek sunuculara vekâlet eden sunucular vekil (proxy) sunucular olarak adlandirilir. Vekil sunucular, bilgi depolama ve bunun sayesinde hizli servis, protokol dönüstürme ve erisimde sinirlama gibi üç temel işlevi yerine getirirler. Bu yazıda vekil sunucu sistemi ele alınmıştır.
Veri Ambarı
Özet - Kurulus içinde biriken verilerin, stratejik seviyedeki yöneticiler tarafindan karar alma sürecinde kullanilmasi önemli bir konudur. Karar destek sistemleri bu amaçla yaratilir. Karar destek sistemlerinin alt yapısını ise veri ambarlari oluşturmaktadır. Bu yazıda, veri ambari kavrami ve mimarisi ele alinarak ana bilesenleri ortaya konulacaktir.
Özet - Bu makalede veri madenciliği konusu ele alınmıştır. Bilgi teknolojilerindeki gelişme, bilgisayarların ve otomatik veri toplama araçlarının geniş bir alanda uygulanmasini sağlamıştır. Zaman içerisinde, çesitli ortamlarda ve biçimlerde çok büyük ölçekli işletimsel veri birikmiştir. Veritabanı yönetim sistemleri, çok büyük oylumlu yapısal bilgiyi saklamakla ve etkin bir biçimde erisim sağlamakla yükümlüdür.
Literatürde, işletimsel veri içinden yararli örüntülerin bulunmasi işlemine pekçok terim karsilik gelmektedir. Bunlardan birkaçi VTBK, veri madenciliği (VM), bilgi harmanlamadır. Yeni gelişmekte olan her araştırma dalinda oldugu gibi, VTBK’nin tanımı ve faaliyet alaninin ne olacağı konusunda farklı görüsler vardır. Bazi kaynaklara göre VTBK daha geniş bir disiplin olarak görülmektedir ve veri madenciliği terimi sadece bilgi kesfi yöntemleriyle ugrasan VTBK sürecinde yer alan bir adımdir.
Veri Toplama
Özet - Ana bilgisayarlar üzerinde çalisan bilişim sistemlerinin girdisi olan ham veriler, veri toplama uygulamalari ile elde edilirler.
Veri toplamada, veri girişine hiz ve kolaylik kazandiran donanim ürünleri ve bu donanimlara özgü ya da üst düzey programlama dilleri ile geliştirilen yazılımlar kullanilir; toplanan veriler, iletisim birimleri aracilığı ile ana bilgisayara aktarilirlar. Günümüzde, kablosuz iletisim ve İnternet teknolojileri, verilerin çevrimiçi ve gerçek zamanli uygulamalarla toplanmasini sağlamaktadır.
Veri toplama uygulamalarının basat özelliği, verinin oluştugu anda, oluştugu yerde sisteme girilmesidir; bu yüzden veri toplama sistemlerinin hemen hepsinde, verinin algilanmasi ve taninmasi için otomatik tanıma teknolojilerinden yararlanilir. Veri toplamanin gerçek zamanli olmasi ve otomatik tanıma teknolojilerinin etkin kullanımı, bu uygulamaların "veri yakalama" terimiyle adlandirilmasina yol açmıştır.
Otomatik tanıma teknolojilerinden ayrı düşünülmeyen veri toplama uygulamalari, bilişim dünyasında OT/VT (Otomatik Tanıma/Veri Toplama) olarak tanınır.
Veri Yapıları ve Modelleri - Dr. Rifat Çölkesen
Özet- Veri yapısı, bilginin bellek ve saklama birimlerinde anlamli düzende tutulmasi veya saklanmasi, seklini gösterir. Veri, yalin olarak 1 ve 0’lardan oluşan bir bit dizisidir; saklanma sekli bilinmedigi sürece veri bilgiye dönüsmez. Aynı veri, saklanma sekli değiştirildiginde farklı bilgiye dönüsebilir. Veri modeli ise, verilerin birbirleriyle ilişkisel veya sirasal durumunu gösterir; problem çözümü için kavramsal bir yaklasimdir. Uygulamada her problem, dogasi geregi, en uygun bir veri modeline yaklasir. Bu modelin tasarımcı tarafindan görülebilmesi gerekir. Genel olarak programlama dilleri, amacina yönelik, temel denilebilecek veri yapılarını ve veri modellerini bünyelerinde barindirirlar; ancak, bunların yetmedigi uygulamalarda yeni yeni yapılar ve modeller ortaya çikarilmalidir.
Video Kodlama
Özet - Video kodlama, görüntü dizisinde bulunan ve tek başına kullanildiginda bile orijinal videoya görsel olarak çok benzer görüntüleri yaratabilecek “öz bilgiyi” çikarmak ve yalnizca bu bilgiyi iletmek ya da saklamaktir. Bu bağlamda kodlama video isaretini sıkıştırmakla esanlamlidir. Genel olarak video kodlama, görsel bilgiler içerisinde bulunan “artiklığın” çikarilip bilginin (görüntünün) daha az bitlerle temsil edilmesidir. Video kodlamanin tarihsel gelişimi imge kodlama probleminin devami olarak ortaya çikmıştır. Imge sıkıştırma problemi için bulunan çözümler, genel olarak video verileri için de uyarlanmıştır.
Video Veritabanları Modellemesi
Özet - Video verisinin modellenmesinde, videonun yapısı ve içerigi göz önüne alınmaktadır. Videonun yapısını baz alan modeller, videoyu fiziksel özelliklerinden başlayarak anlamsal özelliklere dogru bölümler ve bunlari katmanlar halinde tutarlar. Yapısal modeller sayesinde, video verisi üzerinde anahtar çerçevelerin de yardimiyla geniş araliklardan dar araliklara dogru gezinilebilir. Videonun içerigini göz önüne alan modeller, alt seviyedeki içerik değerlerini düsünenler ve üst seviyedeki anlamlari düsünenler olarak ikiye ayrilir. Alt seviyedeki renk, doku, sekil gibi özellikler otomatik olarak çikartilir ve kullanıcılar bu özelliklerin benzerliklerini kullanarak video verisi üzerinde sorgulama yapar. Bu tür sorgulama insanların kullanımı için elverissizdir. Üst seviyedeki modeller nesnelerin ve olayların elle çikartilmasiyla oluşturulur. Insanlar için videodaki anlamsal bilgiler üzerine sorgulama yapmak daha rahat ve sonuçlari daha anlasilirdir. Olaylar ve nesneler zamansal ve konumsal özellikleri göz önüne alinarak da modellenmekte ve sorgulanmaktadırlar. Videodaki anlamsal bilgiyi modellerken görsel bilginin yaninda isitsel ve metinsel bilgilerde kullanilabilir. Bu kullanıcınin içerige daha zengin bir sekilde ulasmasini sağlar. Birden fazla videoyu anlamsal olarak modellerken ileri veriler, katmanli yapılar ve içerik bilgileri kullanilabilir. Bu bilgiler farklı veri ambarlarında tutulur, ve veri modeli sayesinde yönetilirler. Video verisine uzaktan erismek için, videolar ve video ile ilgili endeks tablosu sunucuda tutulur, istemci tarafinda ise sorgulama, veri çikarimi gibi işlemler yapılabilir. Video verisini daha etkin ve başarılı bir sekilde modellemek için çalışmaları devam etmektedir.
Virüsler
Özet - Çalıştığında bir takım kötü amaçlar sergileyen yazılımlar genel olarak virüs diye anılı olmuşlardir. Öte yandan, virüs aynı zamanda belirgin ve özgün bir yapı sunan, kötü amaçli programa verilen adlandirmadır. Bu kategorideki diger programlar solucan, truva atı vb isimlerle anılır. Bu yazıda virüsler konusu ayırt edici özellikleri ile tanıtılmaktadır.
WEB Hizmet Başırımı
Özet - Web uygulamalarının gerçeklestirilmesi, hem beklenen işlevselliğin hazır bulunmasinin sağlanmasi hem de işlevselliğin kabul edilebilir başarımla kullanıcıya aktarilmasinin gerekmesi nedeniyle kolay degildir. Doruk ve ortalama is yükleri arasindaki büyük farktan ötürü, Web üzerinde ölçeklenir hizmetler sunmaksa özellikle zordur. Başarım sorunlari, maddi ve ticari kayiplar, düsük verimlilik, ve bir kurum için kötü söhret gibi arzu edilmeyen sonuçlar dogurabilir. Web hizmetlerinin siga planlamasi karsilasilacak sorunlari azaltacaktir.
Web: html ve http
Özet - 1989-90 yılında CERN’de hizli bilgi alisverisi için geliştirilen Web projesi, 1993 yılından itibaren Mark Andraseen’in Mosaic göstericisini yazmasi ile yayilmıştır. Web, ağ anlamina gelir ve aslinda temeli İnternet’tir. Web sayfalari HTML dili kullanilarak üretilip, HTTP ile aktarilirlar.
XML (Extensible Markup Language - Genişletilebilir Biçimleme Dili)
Özet - Kısaca XML olarak bilinen ve “genişletilebilir biçimleme dili” olarak Türkçeye çevrilen, veriyi paketleme, açiklama ve tasvir etme yöntemi uluslararasi bir standart haline gelmiştir. Başlangıçta Web için standart bir veri alis-veris yöntemi olarak kullanilirken, kısa sürede Web-tabanli bilgi servislerinin ve elektronik ticaret uygulamalarının geliştirilmesinde temel unsur olmuştur. HTML çok çabuk ögrenilebilen ve kolayca yayinlanabilen bir dil olmuştur. Fakat HTML’deki bu kolaylik/basitlik bir süre sonra yetersizliğe dönüsmüstür. HTML’in basitlığı ve yetersizliği ile SGML’in etkinliği ve karmaşıklığı arasındaki boşluk XML’i yaratmıştır. Aslinda XML, SGML’in Web üzerinde kullanilan basitlestirilmis uyarlamasidir.
Yapay Görme
Özet - Yapay görme, insan gözü tarafindan yapılan görme işleminin geliştirilen cihazlar vasıtasıyla yapay olarak gerçeklestirilmesi demektir. Yapay görmeyi kullanım açısından klinik ve endüstriyel olmak üzere iki farklı alanda incelemek mümkündür.
Yapay Sinir Ağları
Özet - Yapay sinir ağları son zamanlarda hem uygulayiciların hem de araştıriciların dikkatlerini en çok üzerine çeken bilim dallarından birisidir. Her geçen gün başarılı uygulamalar ortaya çıkmakta ve bilinen yöntemler ile çözülemeyen problemlere çözümler üretilebilmektedir. Birbirine paralel olarak bağlanmış ve proses elemani adı verilen sistemler ile biyolojik sinir hücrelerinin varsayilan çalışma prensipleri taklit edilmekte ve çok karmaşık olaylar bile örneklerine bakarak ögrenilebilmektedir. Proses elemanlari bir araya gelerek katmanlari oluşturmakta ve katmanlarda bir sebeke halinde yapay sinir ağıni oluşturmaktadır. Yapay Sinir ağları disaridan bilgileri sadece nümerik değerler olarak almakta katmanlar arasinda bu bilgileri işleyerek dis dünyaya girdiler hakkinda sonuçlar üretmektedirler. Bir ağın bilgileri işleyebilme ve yorumlar yapabilme yetenekleri proses elemanlarının birbirleri ile bağlantılarının değerlerinde saklidir. Yapay sinir ağları örneklere bakarak bu bağlantı değerlerini değiştirmekte ve dogru girdiler için dogru çiktilar üretinceye kadar bu değiştirme sürecini tekrar etmektedir. Bu sürece öğrenme denilmektedir. Değişik öğrenme kurallari, stratejileri ve yapay sinir ağ modelleri geliştirilmiştir.
Yapay Zekâ: Programlama Dilleri
Özet - Bu yazıda, Yapay Zeka XE "Yapay Zeka" (YZ) uygulamalarının gerçeklemesinde kullanilan programlama dilleri XE "programlama dilleri" olarak Prolog ve Lisp dilleri açiklanmıştır. Bu programlama dillerinin; temelleri, çalışma ilkeleri, programlama yapıları incelenmiştir. Bu yazı, yazarın bu alanda yapmis oldugu literatür taramasina dayali çalışmanin bir ürünüdür. YZ programlama dilleri ile ilgili farklı kaynaklardan alinan veriler bir bütün haline getirilerek temel basvuru kaynağı düzeyindeki bu yazı oluşturulmuştur.
Yapay Zekâ: Temel Kavramlar
Özet - Bu yazıda, Yapay Zeka (YZ) tanımı ve dayandigi temel kavramlar açisindan altı ayri baslik altında açiklanmıştır. (1) YZ’nin tanımı, (2) Bir disiplin olarak YZ, (3) farklı bilim dallarına göre YZ yaklasimlari, (4) YZ’nin gelişim süreci, (5) YZ’da genel olarak problem çözme yaklaşımı, (6) YZ’nin uygulama alanları. Bu yazı, yazarin bu alanda yapmis oldugu literatür taramasina dayali çalışmanin bir ürünüdür. YZ ile ilgili farklı kaynaklardan alinan veriler bir bütün haline getirilerek YZ için temel basvuru kaynağı düzeyindeki bu yazı oluşturulmuştur.
Yapay Zekâda Arama Yöntemleri
Özet - Arama, evrensel problem çözme yöntemlerinden biridir. Arama yöntemlerinin gelişimi yapay zeka alanindaki gelişmelerle yakindan ilgilidir. Aslinda ilk yapay zeka programlari arama programlariydi ve halen hemen hemen tüm yapay zeka problemlerini çözerken belirli arama yöntemleri kullanilmaktadır. Ilk olarak, birçok yapay zeka problemi için çözüme götüren adımların sirasinin önceden belirlenememesi verilebilir. Siranin belirlenebilmesi için olası bütün seçeneklerin analizi gerekmektedir. Ikinci olarak, arama yöntemlerinin problemleri formüle etme asamasinda dogrudan kullanilmalari verilebilir. Arama yöntemleri ile çözülebilecek problem siniflari matematiksel bulmacalar, oyunlar ve diger kompleks ve gerçek hayatta karsilasma olasılığı büyük olan problemlerdir. Gerçek hayat problemleri olarak akilli bilgi toplama, depolama ve işleme sistemleri ve tipta tani koyma sistemleri verilebilir.
Yapılanış (Konfigürasyon) Yönetimi
Özet - Bilgisayar programlari sürekli gelişerek ve güncellenerek nihai konumlarına sahip olurlar. Bu gelişme ve değişim uygun bir sekilde kontrol edilmelidir. Yapılanış yönetimi bir uygulama geliştirme ve yönetim standardı olarak kabul edilir. Geliştirme sürecinde yazılım versiyon ve değişikliklerinin, düzeltilen hataların ve desteklenen donanim ve yazılım bilgilerinin dikkatli bir sekilde kayıt edilmesi gerekir. Yapılanis Yönetiminin temel görevi yazılım versiyonlari arasindaki farkların tutulmasi ve yapılan değişikliklerin kontrollü bir sekilde yapılmasini sağlamaktir. Bu çalışmada “yapılanis yönetimi” kavramlari ve aktiviteleri incelenmektedir.
Yapısal Programlama
Özet - Yapısal program, sadece bir giriş ve bir çıkışı bulunan soyutlanmis bloklardan oluştugu için, ayri kisiler tarafindan bağımsiz olarak tasarlanip düzenlenebilmekte, sinanması-değiştirilmesi ve işletilmesi kolaylastirilmaktadır. Bu halde birimler sadece giriş ve çıkış ile birbirine bağlanmakta ve GOTO (git) deyimine gerek kalmamakta, alt programların iç içe girmesi önlenmektedir.
Yardım Masası: Bilgi ve Birikim Yönetim Sistemlerinin Önemi
Özet - Bu yazı iç veya dis müsteriye hizmet veren herhangi bir kurulusta yardim masalari ve yardim masalarında bilgi ve birikim yönetiminin üretkenliğe, müsteri memnuniyetine ve maliyetlere olan etkisini anlatmaktadır. Yazı, “Help Desk Institute” tarafindan yayinlanmis olan belgelerden yararlanilarak hazirlanmıştır.
Yarı-Yapılandırılmış Veritabanları ve XML
Özet - Yarı-yapılandırılmış veri ve özellikle XML, türdes olmayan uygulamalar arasinda bilgi ve veri alis-verisi için uygun bir modeldir. Bu nedenle, XML İnternet üzerinde Web servisleri ve uygulamalari arasindaki iletisimi sağlayan veri biçimi olarak hizla kabul edilmiştir. Günümüz uygulamalarında yaygın olarak büyük miktarlardaki veriler artik XML olarak iletilmektedir ve dolaysiyla da saklanmaktadır. Bu da XML verisini en etkin biçimde saklama, sorgulama ve erisme ihtiyacini dogurdu. Bu ihtiyaci karsilamak üzere hem pekçok veri tabani sirketi ürünlerini XML işleme özellikleriyle geliştirdiler, hem de pekçok özgül XML veri yönetim sistemi ortaya çikti. Bu makalede XML standardı ve etrafindaki teknolojiler veritabanı bakisi açisindan incelenmektedir. XML veri modeli, XML sorgulama dilleri ve son olarak da XML veri yönetim sistemleri tartisilmaktadır.
Yazılım Bakımı
Özet - Bakım ve koruma: sinama sonunda uygun bulunan yazılımin kullanim için düzenlenmesi, faaliyete geçirilmesi ve gerektiginde üzerinde değişiklik yapılması işlemlerinden oluşmaktadır. Uzun süre kullanilacak olan sistem yazılımlari ile uygulama paket programlarının gerektiginde bakımı yapılması ya da değiştirilmesi yoluna gidilmektedir. Yazılımin bakımı geliştirilmesinden iki kat daha pahalidir. Büyük yazılım kurumlarında yazılım bakim ve değiştirme giderleri, bütçelerinin %50-70’ine ulasmaktadır.
Yazılım Envanteri (TURSOFT)
Özet - Bu makalede, 1994-95 yıllarında Tursoft Bilişim Hizmetleri A.S. için Türkiye’deki yazılım ve hizmet ürünlerinin bir envanterinin çikarilmasi amaciyla yapılan çalışmadan ve sonuçlarından söz edilmektedir. Araştırma TTGV’nin bir Stratejik Odak Nokta Projesi olarak gerçeklestirildi. Dogrudan veya dolayli olarak yazılım geliştirme ile ilgili kuruluslar işlevleri açisindan dört öbekte ele alindi. Bunlar: Yazılım Evleri (YE), Bilgi Teknolojisi Sirketleri (BTS), Bilgi Teknolojisi Kullanıcıları (BTK) ve Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Olan Üniversiteler (BMB). Öbeklerin herbirisi için yaptiklari işler göz önüne alinarak ayri birer kapsamli anket formu düzenlendi. Anket yapmak üzere toplam 400’ü asan kurum belirlendi, ancak bunlardan 302’si ile anket yapılabildi. Anket sonuçlari 1996 yılında yayinlandi.
Yazılım Mühendisliği
Özet - Yazılım bir endüstriyel ürün olduguna göre onun üretilmesi de temel mühendislik uygulamalari çerçevesinde olmalidir. Yazılım mühendisliği, üründen istenenlerin toplanmasi ve çözümlenmesi ile başlar, tasarım, insa (veya programlama), sinama, tümlestirme, biçimlendirme (konfigürasyon) yönetimi ve bakim ile devam eder. Ancak yazılımin diger mühendislik ürünlerinden farklı olmasi, teknik konularda üstünlügün kaliteli bir ürün ortaya çikarmakta yetersiz kaldigi sonucunu ortaya koymuştur. Bu nedenle yazılım projesi yönetimi, yazılım üreten grupların organizasyonu gibi konular da artik yazılım mühendisliğinin içinde yer alir olmuştur. Ayrica belgeleme, dogrulama, denetleme gibi konular da yazılıma özgü biçimde ele alinir. Yazılım geliştirmede verim, üründe güvenlik ve kalitenin sağlanmasi, bunların ve diger niteliklerin nesnel ölçülebilmesi, halen araştırma konulari olmaya devam etmektedir.
Yazılım Örüntüleri
Özet - Yazılım örüntüsü, yazılım tasarımı yapılırken bu konuda daha önce kazanilan birikimlerden yararlanmayi sağlar; ortak yazılım sorunlarını çözmek için başarılı çözümleri açıklarlar. Bunun yaninda yazılım örüntüleri yazılım tasarımcılarının birbirleriyle daha iyi iletisim sağlamasi ve yaptiklari isin ne oldugunu ve niçin öyle yapıldığını görmeleri açisindan da yardimci olmaktadır. Yazılım örüntüleri, yazılım mühendisliği problem çözümü disiplini olarak nesne yönelimli programlama toplulugu tarafindan ortaya çikarilmıştır.
Yazılım Sanayicileri Derneği -YASAD
Özet - Türkiye’deki yazılım sektörü 80’li yıllarda gelişmeye başlamıştır. Küçük girişimci ve meraklı gurupların, israrci ve yogun çalışmalarıyla sektörün ilk firmalari kurulmaya başlanmıştır. Çesitli olumsuz kosullara ragmen 90’li yıllara gelindiginde ülkemizde bir yazılım sektörünün varlığından söz edilebilir. Sektörün genel sorunlari, firmaların yalniz başına basa çikamayacağı ve örgütlü mücadeleyi gerektirdigi hale gelince, 1991-1992 yıllarında toplantilar yapılmaya başlanmış ve 16 Kasim 1992 tarihinde YASAD (yazılım Sanayicileri Derneği) resmen kurulmuştur.
Yazılım Standartları
Özet - Yazılım standartları takip edilen süreçlerin belgelenmis ve tekrarlanabilir, iyi pratik edilmis süreçler olmasini garanti ederler. Bu makalede değişik yazılım standartti türleri ve güncel olarak geçerliliği olan ve çesitli kurumlar tarafindan geliştirilmiş yazılım standartları verilmiştir.
Yazılım Süreç Değerlendirme Ve Süreç Iyilestirme
Yazılım Yetenek Olgunluk Modeli
Özet - Diğer alanlardan farklı olarak yazılım geliştirmede ürünün kalitesini onu üreten sürecin kalitesi belirlemektedir. Yetenek Olgunluk Modeli (CMM) yazılım geliştirme için etkili süreçlerin oluşturulmasi amaci ile bir temel sağlamaktadır. Etkin bir yazılım sürecinin anahtar elemanlarını tanımlayan çerçeve model olan CMM bes düzeyde yapılandirilmıştır. Bu çalışmada, CMM düzeyleri, anahtar süreç alanlari ve CMMI tanitilarak yazılım kalitesindeki etkisi tartisilacaktir.
Yazılımda Biçimsel Yöntemler
Özet - Biçimsel yöntemler yazılım sistemlerinin yapısal ve davranis özelliklerini matematiksel temeller çerçevesinde belirleme olanağı sağlarlar. Bu makalede biçimsel yöntemlerin tipik özellikleri ile uygulama alanlari tanitilmis, karmaşık büyük sistemlerde uygulanabilirliklerini artirabilecek öneriler sunulmuştur. Yaygın olarak kullanilan biçimsel yöntemler gözden geçirilerek yazılım geliştirme sürecinde sağlayabilecekleri yararlar açiklanmıştır.
Yazılımda Güvenilirlik
Özet - Yazılım ürünü özelliklerinden en önemli üç tanesinin kalite, maliyet ve zaman oldugu bilinmektedir. Son iki özellik için rakamsal ölçülebilirlik oldugu halde, kalite için bu çok olmaktadır. Yazılım kalitesinin ölçülememesi, genellikle kalitenin, maliyet ve zamanlamaya göre geri plana itilmesine neden olmakta ve bu durum birçok yazılım ürünü için bilinen kalite problemlerine açiklama getirmektedir. Yazılım kalitesi kavrami içindeki en önemli özellik güvenilirlik olup, programlardaki en büyük maliyet kaynağı olan hataların oranindan etkilenir. Bu nedenle, “güvenilirlik”, belirli bir ortam ve sinirli bir zaman dilimi içinde, yazılımin hatasız olarak çalışma olasılığı olarak tanımlanir.
Yazılımda Nitelik Sınamaları
Özet - Bu bölümde yazılım niteliğinin ve nitelik etmenlerinin tanımlaması yapılmış, yazılım sınamasının deneme ve kabul amaçli olarak yapılacağı belirtilmis, sinamanin nasil yapılacağı ve türleri hakkında bilgi verilmiş, yazılım sınama stratejileri kapsaminda, birim ve tümlestirme sinamalari, yeterlilik sinamalari, sistem ve kabul sinamalari açiklanmıştır.
Yazılımda Tasarım
Özet - Yazılımda tasarım, diger mühendislik dallarında oldugu gibi ürünün yapısinin ayrintili planlanmasi işidir. Yazılımda tasarımın kesin adımlardan oluşan algoritmik bir yolu yoktur. Bununla birlikte, tasarımcıyı yönlendiren ve ona yardimci olan bazi temel ilkeler ortaya konmuş ve çok sayıda yöntem geliştirilmiştir. Yöntemleri, işleve yönelik veya yapısal yöntemler ile nesneye yönelik yöntemler olmak üzere iki ana gruba ayirmak mümkündür. Bu gruplara girmeyen biçimsel (formal) yöntemler ve digerleri de vardır. Tasarım isine çözümleme sonrasi başlandigindan, tasarım yöntemleri çözümleme yöntemleri ile içiçe veya birbirinin devamı niteliğindedir. Tüm yöntemler tasarımın ifadesinde değişik grafiksel gösterimler kullanır. Yazılım tasarımın iyılıgi veya kalitesi üzerine kesin anlasilmis ölçütler geliştirilmiş değildir.
Yerel Alan Ağları: Telli
Özet - Bu makalede Aloha Paket Anahtarlama ağı tanitildiktan sonra IEEE 802 standardı altında tanımlı katmanli yapı incelenmektedir. Daha sonra yerel alan ağlarında kullanilan yol, ağaç, halka ve yildiz topolojileri tanitilmaktadır.
Yönetim Bilişim Sistemleri
Özet - Yönetim bilişim sistemleri, kurumlardaki işleme, üretim ve planlama/programlama gibi farklı işlevlere yönetim katmaninin erismesini, denetlemesini ve destegini sağlayan sistemlerdir. Kurumların yönetim örgütlenmesinden başlayarak, tüm is süreçlerinin, işlevsel birimlerinin girdi ve çiktilarının, finansal verilerinin sayısal ortamda işlenmesi ve yöneticilerin karar süreçlerinde kullanımına sunulmasi yönetim bilişim sistemlerinin önemli parçalarını oluşturur.
Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem
Özet - Yüksek başarım gerektiren bilgi işleme sürecini, geleneksel olmayan gelişmis ve göreceli olarak daha karmaşık bilgisayarlar üzerinde (özellikle yüksek başarım ihtiyacindan kaynaklanan bilgisayarlar) bu yapıya uygun yazılım araçlari ile daha kısa zaman diliminde gerçeklestirmek olarak özetlenebilir. Bilimsel hesaplama, bilgisayar teknolojisi kullanilarak bilimsel problemleri modelleme, çözümleme ve yorumlama süreci olarak tanımlanabilir. Bu yazıda yüksek başarımli bilgi işleme konusu ele alinmıştır.
Yüksek Debili Ağlar
Özet - Bu makalede santraller arası trafigin tarihçesinden başlanarak yüksek debili ağların gelişimi çoklama teknolojisiyle paralellik kurularak ve ülkemizden örnekler verilerek anlatilmıştır. Sirayla deginilen çoklama yöntemleri FDM, TDM, PDH, SONET, SDH, ATM ve Telsiz ATM’dir. Son olarak yüksek debili ağlarda yönetim konusuna deginilmiştir.
Baseditörler:
Tuncer ÖREN (Prof. Dr.) - Ottawa Üniversitesi
Tuncer ÜNEY -Türkiye Bilişim Vakfı
Rifat ÇÖLKESEN (Dr.) - Beykent Üniversitesi (Ayrıldı) Post-Edu Ensitute
Editörler:
Adnan Yazıcı (Prof. Dr.) - Orta Dogu Teknik Üniversitesi
Veri/Veritabanı
Altay Güvenir (Prof. Dr.) - Bilkent Üniversitesi
Yapay Zeka
Avniye Tansug - İnternet ve Hukuk Platformu
Türkiye’de Bilişim ve Hukuk
Aydin Köksal (Prof. Dr.) - Bilişim Ltd. Sti.
Türkçe ve Bilişim
Aydın Kolat (Dr.) - InterAK
e-Toplum, Türkiye’de Bilişim Kurullari
Bülent Örencik (Prof. Dr.) - İstanbul Teknik Üniversitesi
Donanim
Bülent Sankur (Prof. Dr.) - Boğaziçi Üniversitesi
Bilgi İşlem
Emre Harmancı (Prof. Dr.) - İstanbul Teknik Üniversitesi
Iletisim ve Ağ Teknolojileri
Ersin Töreci (Prof. Dr.) - Hacettepe Üniversitesi
Türkiye’de Bilişim ve Etik
Fuat Ince (Prof. Dr.) - Marmara Üniversitesi
Güvenlik, Yazılım Mühendisliği
Gülgün Kayakutlu (Dr.) - İstanbul Ticaret Üniversitesi
Bilgi Birikimi
Hülya Küçükaras - Açi Danismanlik
Türkiye’de Bilişim Etkinlikleri, Kurumlari ve Ödülleri
İhsan Sabuncuoglu (Prof. Dr.) - Bilkent Üniversitesi
Benzetim ve Oyunlar Kuramı
Muhittin Gökmen (Prof. Dr.) - Istanbul Teknik Üniversitesi
Grafik ve Çogulortam
Mustafa Akgül (Doç. Dr.) - Bilkent Üniversitesi
İnternet
Müzeyyen Pervan - Bilişim
Türk Bilişim Basını
Rifat ÇÖLKESEN (Dr.) - Beykent Üniversitesi (Ayrıldı) Post-Edu Insitute
Kuramsal Temeller
Selahattin Kuru (Prof. Dr.) - Isik Üniversitesi
Yazılım Mühendisliği
Semih Bilgen (Prof. Dr.) - Orta Doğu Teknik Üniversitesi
e-Belge, e-Ticaret
Tuncer ÜNEY - Türkiye Bilişim Vakfı (Vefat etmiştir)
Türkiye Bilişimiyle Ilgili Çalışmaları, Türkiye’de Bilişim Merkezleri
Ünal Yarımağan (Prof. Dr.) - Hacettepe Üniversitesi
Bilişim Tarihi
Kitaplarımızın tüm listesi için buraya tıklayınız.